Page 288 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

แป้ง แป้ง สารานุกรมพืชในประเทศไทย
Chorisandrachne diplosperma Airy Shaw
วงศ์ Phyllanthaceae
ชื่อพ้อง Leptopus diplospermus (Airy Shaw) G. L. Webster
ไม้พุ่มหรือไม้ต้น สูงได้ถึง 10 ม. แยกเพศร่วมต้น หูใบรูปสามเหลี่ยมขนาดเล็ก
ใบเรียงสลับระนาบเดียวกัน รูปรีหรือรูปขอบขนาน ยาว 1-2.5 ซม. ปลายแหลม
หรือกลม ปลายมักมีติ่ง แผ่นใบด้านล่างมีนวล ก้านใบยาว 1-1.5 มม. ช่อดอก
ออกเป็นกระจุกตามซอกใบ เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 4 มม. ก้านดอกยาว 5-6 มม.
กลีบเลี้ยง 5 กลีบ รูปไข่กลับ ยาวประมาณ 1.5 มม. กลีบดอก 5 กลีบ รูปไข่กลับ
ยาวประมาณ 2 มม. จานฐานดอกเป็นวง เกสรเพศผู้ 5 อัน ก้านชูอับเรณูยาว
ประมาณ 2 มม. รังไข่มี 3 ช่อง แต่ละช่องมีออวุล 2 เม็ด ก้านเกสรเพศเมียสั้น
แยก 3 แฉกจรดโคน ผลแห้งแตก จัก 3 พู เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 1 ซม. เกลี้ยง
แปรงล้างขวด: C. citrinus ปลายแหลมคล้ายหนาม ช่อดอกแบบช่อเชิงลด (ภาพซ้ายบน: cultivated - RP);
ก้านผลยาวได้ถึง 2.5 ซม. เมล็ดแบนข้างหนึ่ง เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 5 มม. แปรงล้างขวด: C. viminalis (ภาพขวา: cultivated - RP); แปรงล้างขวด: C. citrinus ‘Little John’ พันธุ์แคระ
พืชถิ่นเดียวของไทย พบทางภาคตะวันตกเฉียงใต้ที่เพชรบุรี ประจวบคีรีขันธ์ ใบมีขนหนาแน่น (ภาพซ้ายล่าง: cultivated - RP)
และภาคใต้ที่เขาหลวง จังหวัดนครศรีธรรมราช ขึ้นตามป่าดิบแล้ง และป่าดิบชื้น แปร้น้ำาเงิน
ที่เป็นหินปูน ความสูงไม่เกิน 300 เมตร
Sonerila maculata Roxb.
สกุล Chorisandrachne Airy Shaw เคยถูกยุบอยู่ภายใต้สกุล Leptopus มีชนิดเดียว วงศ์ Melastomataceae
ส่วนสกุล Leptopus มีประมาณ 10 ชนิด ในไทยพบชนิดเดียว คือ L. australis ไม้ล้มลุก สูง 20-60 ซม. มีขนยาวประปราย ใบตรงข้ามขนาดเท่า ๆ กัน รูปรี
(Zoll. & Moritzi) Pojark. ทั้งสองสกุลเดิมอยู่ภายใต้วงศ์ Euphorbiaceae ชื่อสกุล ถึงรูปใบหอก ยาว 3-11 ซม. ปลายแหลมหรือแหลมยาว โคนบางครั้งเบี้ยวเล็กน้อย
มาจากภาษากรีก “choris” แยก และสกุล Andrachne หมายถึงสกุลที่แยกมา ขอบจักฟันเลื่อย แผ่นใบเกลี้ยงหรือมีขนตามเส้นแขนงใบ มักมีจุดสีขาวกระจาย
จากสกุล Andrachne
เส้นแขนงข้างละ 2-4 เส้น คู่ล่างออกเหนือโคนใบ 1-2.5 ซม. ก้านใบยาว 1-9 ซม.
เอกสารอ้างอิง ก้านช่อดอกยาว 3-9 ซม. มีได้ถึง 15 ดอก ก้านดอกยาว 3-4 มม. ฐานดอกยาว
van Welzen, P.C. (2007). Euphorbiaceae (Leptopus). In Flora of Thailand Vol. 4-7 มม. มีต่อมกระจาย กลีบดอกสีชมพู รูปขอบขนาน หรือแกมรูปไข่ ยาว 0.8-1 ซม.
8(2): 352-355. อับเรณูยาว 0.5-1 ซม. ผลรูปกรวย ยาว 4-7 มม. มี 6 สันตื้น ๆ ก้านผลยาว 3-4 มม.
________. (2009). Recent changes in Thai Euphorbiaceae sensu lato. Thai Forest (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ สาวสนม, สกุล)
Bulletin (Botany), Special Issue: 212-218.
พบที่อินเดีย ภูฏาน เนปาล พม่า จีน ภูมิภาคอินโดจีนและมาเลเซีย ในไทยพบ
ทุกภาค ขึ้นตามป่าดิบชื้น และป่าดิบเขา ความสูงถึงประมาณ 2400 เมตร
เอกสารอ้างอิง
Renner, S.S., G. Clausing, N. Cellinese and K. Meyer. (2001). Melastomataceae.
In Flora of Thailand Vol. 7(3): 489-490.

แป้ง: ใบเรียงสลับระนาบเดียว แผ่นใบด้านล่างมีนวล ผลแห้งแตก มี 3 พู ก้านผลยาว (ภาพ: ประจวบคีรีขันธ์ - RP)
แปรงล้างขวด
Callistemon citrinus (Curtis) Skeels
วงศ์ Myrtaceae
ชื่อพ้อง Metrosideros citrina Curtis แปร้น�้าเงิน: ปลายใบแหลมยาว แผ่นใบมีจุดขาวกระจาย ช่อดอกแบบช่อวงแถวคู่ (ภาพ: ภูหินร่องกล้า เพชรบูรณ์ - PK)
ไม้พุ่มหรือไม้ต้น สูงได้ถึง 10 ม. ใบเรียงเวียน รูปใบหอกหรือรูปแถบ ยาว โปง
4-11 ซม. ปลายแหลมคล้ายหนาม โคนเรียวสอบจรดกิ่ง เส้นแขนงใบออกจาก
โคนข้างละเส้น โค้งคล้ายเป็นเส้นขอบใน เห็นไม่ชัดเจน ใบอ่อนมีขนคล้ายไหม Brownlowia peltata Benth.
ช่อดอกแบบช่อเชิงลดยาวคล้ายแปรงล้างขวด ดอกออกเดี่ยว ๆ บนแกน ไม่มี วงศ์ Malvaceae
ใบประดับ กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกัน ยาว 5-6 มม. มี 5 กลีบ กลม ๆ ยาว 1-2 มม. ไม้ต้น สูงได้ถึง 30 ม. ใบรูปรีกว้างหรือเกือบกลม กว้าง 12-30 ซม. ยาว
ดอกสีขาวอมเขียว มี 5 กลีบ กลม ๆ ยาว 3-4 มม. มีตุ่มเป็นต่อมกระจาย เกสรเพศผู้ 18-50 ซม. โคนใบแบบก้นปิด เส้นโคนใบ 7-9 เส้น เส้นแขนงใบย่อยแบบขั้นบันได
จ�านวนมาก ก้านชูอับเรณูสีแดง ยาว 1-3 ซม. รังไข่ใต้วงกลีบ ก้านเกสรเพศเมีย ก้านใบยาว 4-20 ซม. มีขนประปราย ช่อดอกออกที่ปลายกิ่ง ยาว 10-40 ซม.
ยาวเท่า ๆ เกสรเพศผู้ ยอดเกสรเป็นตุ่ม ผลแห้งแตก สีน�้าตาล ตาดอกกลม กลีบเลี้ยงรูปสามเหลี่ยม ยาวได้ถึง 4 มม. กลีบดอกรูปใบพาย ยาว 5-7 มม.
มีถิ่นก�าเนิดในออสเตรเลีย เป็นไม้ประดับทั่วไป เกสรเพศผู้เกลี้ยง รังไข่มีขนสั้นนุ่ม ผลแห้งไม่แตก จักเป็นพูตื้น ๆ 2 พู รูปรีกว้าง
ยาว 2-3 ซม. สีน�้าตาล (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ น�้านอง, สกุล)
สกุล Callistemon R. Br. มีประมาณ 40 ชนิด พบในออสเตรเลีย ในไทยพบเป็น
ไม้ประดับ มีชนิดช่อดอกห้อย C. viminalis (Sol. ex Gaertn.) G. Don และพันธุ์แคระ พบที่พม่า บอร์เนียว ในไทยส่วนใหญ่พบทางภาคใต้ ขึ้นตามป่าดิบชื้น ความสูงถึง
ซึ่งอาจเป็นลูกผสม C. citrinus ‘Little John’ ใบมีขนหนาแน่น ชื่อสกุลมาจาก ประมาณ 600 เมตร อย่างไรก็ตาม บางข้อมูลระบุว่าเป็นชื่อพ้องของ B. emarginata
ภาษากรีก “kali” สวย และ “stemon” เกสรเพศผู้ ตามลักษณะก้านชูอับเรณู Pierre นอกจากโปงชนิดนี้แล้ว ยังพบชนิดที่คล้ายโปง ซึ่งอาจจะเป็นชนิด
B. helferiana Pierre พบที่พม่าตอนล่าง คาบสมุทรมลายู และภาคใต้ของไทย
เอกสารอ้างอิง ใบแบบก้นปิดเช่นเดียวกัน และทางภาคใต้ตอนล่างยังพบชนิด B. kleinhovioidea
Parnell, J. and P. Chantaranothai. (2002). Myrtaceae. In Flora of Thailand Vol. King ใบแบบก้นปิดรูปหัวใจ
7(4): 784.

268

58-02-089_213-292_Ency_new1-3_J-Coated.indd 268 3/1/16 5:52 PM