Page 292 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

ผักกระเฉดโคก

ผักกระเฉดโคก สารานุกรมพืชในประเทศไทย
Neptunia javanica Miq.
ไม้ล้มลุก ทอดเลื้อย ยาวได้ถึง 1 ม. หูใบรูปหัวใจ ยาว 2-3 มม. ใบประกอบมี
1-3 ใบประกอบย่อย แกนกลางใบประกอบยาว 1-3 ซม. ต่อมไม่ชัดเจน ก้านใบ
ยาว 0.5-1.5 ซม. ใบย่อยมี 7-20 คู่ รูปขอบขนาน เบี้ยว ยาว 0.2-0.8 ซม. ปลาย
มีติ่ง โคนตัด ก้านช่อยาว 3-7 ซม. มี 13-15 ดอก ดอกที่เป็นหมันกลีบเลี้ยงยาว
0.8-1.3 มม. กลีบดอกรูปรีหรือรูปใบหอก ยาว 1.8-2.3 มม. เกสรเพศผู้เป็นหมัน ผักกระสัง: ล�าต้นอวบน�้า ใบเรียงเวียน โคนรูปหัวใจ ช่อดอกแบบช่อเชิงลด ออกตามปลายกิ่งหรือซอกใบ ดอกขนาดเล็ก
รูปเส้นด้าย ยาว 5-8 มม. ดอกสมบูรณ์เพศกลีบเลี้ยงยาว 1.8-2.5 มม. กลีบดอก ไร้ก้าน ฝังบนแกนช่อ ผลมีปุ่มกระจาย (ภาพ: กรุงเทพฯ - RP)
รูปขอบขนานหรือรูปใบหอก ยาว 3-4 มม. เกสรเพศผู้ยาว 4-5.5 มม. รังไข่เกลี้ยง ผักกาดกบ
ไร้ก้าน ฝักแบน โค้ง ยาว 3-5 ซม. มี 7-11 เมล็ด รูปรี ยาว 3-4 มม.
พบที่พม่า ภูมิภาคอินโดจีน ชวา และติมอร์ ในไทยพบทุกภาค ขึ้นตามที่โล่ง Gynura pseudochina (L.) DC.
แห้งแล้งหรือชื้นแฉะ ความสูงไม่เกิน 200 เมตร วงศ์ Asteraceae
ชื่อพ้อง Senecio pseudochina L.
เอกสารอ้างอิง ไม้ล้มลุก ล�าต้นสั้นอวบ รากอวบหนา ใบเรียงเวียนเป็นกระจุกที่โคน รูปรี
Nielsen, I.C. (1985). Leguminosae-Mimosoideae. In Flora of Thailand Vol. 4(2):
146-149. รูปไข่กลับ หรือรูปใบพาย เรียบหรือแฉกลึก ยาว 5-18 ซม. มีขนสั้นนุ่มประปราย
ด้านล่างมักมีสีม่วงแซม ก้านใบยาวได้ถึง 3 ซม. ช่อดอกแบบช่อกระจุกแน่นบน
ช่อเชิงหลั่น ก้านช่อโดดยาว 20-80 ซม. มี 1-5 ช่อ เส้นผ่านศูนย์กลาง 1-1.5 ซม.
ก้านช่อยาว 0.5-4 ซม. ใบประดับรูปแถบ มีขนสั้นนุ่ม วงใบประดับรูปถ้วย ยาว
1-1.2 ซม. ริ้วประดับ 8-9 อัน รูปแถบ ขนาดไม่เท่ากัน วงใบประดับย่อยเรียง
แถวเดียว มีประมาณ 13 อัน รูปใบหอก ยาว 0.7-1.2 ซม. มีขนสั้นนุ่ม ดอกสีเหลือง
หรือส้มอมแดง มี 5 กลีบ ยาว 1-1.3 ซม. หลอดกลีบเรียวยาว กลีบรูปสามเหลี่ยม
ขนาดเล็กปลายมน เกสรเพศผู้ 5 อัน ก้านเกสรเพศเมียแตกแขนง ผลแห้งเมล็ดล่อน
สีน�้าตาลแดง รูปทรงกระบอก ยาว 3-4 มม. มี 10 ริ้ว แพปพัสจ�านวนมาก สีขาว
ยาว 1-1.2 ซม. มีขนคล้ายไหม ร่วงง่าย
พบที่แอฟริกา ภูฏาน อินเดีย เนปาล จีนตอนใต้ ไห่หนาน และพม่า ในไทย
พบแทบทุกภาค ยกเว้นภาคใต้ ขึ้นตามที่โล่งที่เป็นหินปูนหรือในป่าสน ความสูง
500-1500 เมตร มีสรรพคุณลดไข้ แก้แผลอักเสบ แก้ไข้ แก้เจ็บคอ

ผักกระเฉด: ใบประกอบมี 2-4 ใบประกอบย่อย ใบย่อยมีไม่เกิน 20 คู่ รูปขอบขนาน เบี้ยว (ภาพซ้ายบน: cultivated สกุล Gynura Cass. อยู่ภายใต้เผ่า Senecioneae มีประมาณ 40 ชนิด พบใน
- MP); ผักกระฉูด: ใบย่อยส่วนมากมีมากกว่า 20 คู่ ผลติดกันเป็นกระจุก (ภาพซ้ายล่างและภาพขวา: กรุงเทพฯ - RP) แอฟริกา เอเชีย และออสเตรเลีย ในไทยมีประมาณ 12 ชนิด ชื่อสกุลมาจาก
ภาษากรีก “gyne” เพศเมีย และ “oura” หาง ตามลักษณะยอดเกสรเพศเมียที่
มีรยางค์เรียวยาว

เอกสารอ้างอิง
Chen, Y. and B. Nordenstam. (2011). Asteraceae (Gynura). In Flora of China
Vol. 20-21: 539.

ผักกระเฉดโคก: ใบประกอบมี 1-3 ใบประกอบย่อย ช่อดอกแบบช่อกระจุกแน่น ทรงกลม (ภาพ: ประจวบคีรีขันธ์ - RP)
ผักกระสัง
Peperomia pellucida (L.) Kunth
วงศ์ Piperaceae
ชื่อพ้อง Piper pellucidum L. ผักกาดกบ: ใบเรียงเวียนเป็นกระจุกที่โคน เรียบหรือแฉกลึก ช่อดอกแบบช่อกระจุกแน่น ดอกสีเหลืองหรือส้มอมแดง
ไม้ล้มลุก ทอดนอนหรือตั้งตรง อาจสูงได้ถึง 40 ซม. มีรากตามข้อ ล�าต้นอวบน�้า ก้านเกสรเพศเมียแตกแขนง เรียวยาว (ภาพ: น�้าตกธารารักษ์ ตาก - RP)
ไม่มีหูใบ ใบเรียงเวียน แผ่นใบหนา รูปไข่กว้างหรือแกมรูปสามเหลี่ยม ยาว 1-3.5 ซม. ผักกาดหิน
โคนตัดหรือรูปหัวใจ ก้านใบยาว 1-2 ซม. ช่อดอกแบบช่อเชิงลด ออกเดี่ยว ๆ ที่
ปลายกิ่งหรือตามซอกใบ ยาว 2-6 ซม. ดอกขนาดเล็ก ไร้ก้าน ใบประดับรูปรีกว้าง Paraboea pubicorolla Z. R. Xu & B. L. Burtt
กว้างประมาณ 0.5 มม. ติดทน มีดอกเดียว ไม่มีกลีบเลี้ยงและกลีบดอก เกสรเพศผู้ วงศ์ Gesneriaceae
2 อัน ก้านชูอับเรณูสั้นมาก โคนอับเรณูรูปกลม รังไข่มีช่องเดียว มีออวุลเม็ดเดียว ไม้ล้มลุก มีเหง้าหรือล�าต้นสั้น ๆ ใบเรียงตรงข้าม รูปรีหรือรูปไข่ ยาว 4-13 ซม.
ไร้ก้านเกสรเพศเมีย ยอดเกสรเพศเมียมีอันเดียว สั้น ติดทน ผลแบบผลย่อยเปลือกแข็ง ปลายแหลมหรือมน โคนสอบเรียวจรดก้านใบที่เป็นปีก แผ่นใบด้านล่างมีขนละเอียด
เมล็ดล่อน กลม เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 0.5 มม. เหนียว มีปุ่มกระจาย สีเทาคล้ายขนแกะ ก้านใบยาว 1-5.5 ซม. ช่อดอกแบบช่อกระจุกแยกแขนง 1-3 ช่อ
มีถิ่นก�าเนิดในอเมริกา ขึ้นเป็นวัชพืชทั่วไป ทั้งต้นกินเป็นผักสดหรือปรุงสุก มี ยาว 25-35 ซม. ดอกจ�านวนมาก ใบประดับรูปไข่หรือรูปขอบขนาน ยาวประมาณ
สรรพคุณต้านเชื้อแบคทีเรีย แก้ไข้ เจ็บคอ แก้ท้องเสีย 5 มม. ก้านดอกยาวประมาณ 5 มม. หลอดกลีบเลี้ยงยาว 2-3 ซม. ปลายแยก 5 กลีบ
รูปใบหอก ยาวประมาณ 2 มม. ดอกรูปแตร หลอดกลีบยาวประมาณ 7 มม. กลีบบน
สกุล Peperomia Ruiz & Pav. มีกว่า 1600 ชนิด ในไทยมีมากกว่า 20 ชนิด ชื่อสกุล แยก 2 แฉก รูปรีกว้าง ยาว 4-5 มม. กลีบล่าง 3 กลีบ กลีบคู่ข้างยาวประมาณ 3 มม.
มาจากภาษากรีก “peperi” พริกไทย และ “homios” เหมือน ตามลักษณะช่อดอก
กลีบกลางยาวประมาณ 4 มม. เกสรเพศผู้ 2 อัน ก้านชูอับเรณูบิดงอ ยาวประมาณ
เอกสารอ้างอิง 4 มม. เกสรเพศผู้ที่เป็นหมัน 2 อัน ผลแห้งแตก รูปแถบ ยาว 2.5-3 ซม. บิดเป็นเกลียว
Tseng, Y.C., N. Xia and M.G. Gilbert. (1999). Piperaceae. In Flora of China (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ ชาฤๅษี, สกุล)
Vol. 4: 130.

272

58-02-089_213-292_Ency_new5-3 i_Coated.indd 272 3/5/16 4:56 PM