Page 293 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

ผักกูดด�า
สารานุกรมพืชในประเทศไทย

พืชถิ่นเดียวของไทย พบทางภาคตะวันออกที่เขาพระวิหาร จังหวัดศรีสะเกษ ก้านชูอับเรณูยาวประมาณ 5 มม. ติดทน รังไข่มีขนสั้นนุ่ม มีก้าน ก้านเกสรเพศเมีย
ขึ้นบนก้อนหินในป่าดิบแล้ง ความสูงประมาณ 500 เมตร ยาวประมาณ 2 มม. ติดทน ยอดเกสรจัก 3 พู ผลสดมีหลายเมล็ด รูปรี ยาว 5-7 มม.
เอกสารอ้างอิง พบที่ลาว ในไทยพบทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือที่เลย ภาคตะวันออกที่
Zhaoran, Xu and B.L. Burtt. (1991). Towards a revision of Paraboea (Gesneriaceae): อุบลราชธานี และภาคตะวันตกเฉียงใต้ที่กาญจนบุรี ประจวบคีรีขันธ์ ขึ้นกระจาย
I. Edinburgh Journal of Botany Vol. 48(1): 10-11. ห่าง ๆ ตามป่าเบญจพรรณ และป่าดิบแล้ง ความสูง 100-200 เมตร
สกุล Neothorelia เดิมอยู่ภายใต้วงศ์ Capparaceae ปัจจุบันอยู่ภายใต้วงศ์เดียว
กับสกุล Cleome มีชนิดเดียว ชื่อสกุลตั้งตามนักพฤกษศาสตร์ชาวฝรั่งเศส
Clovis Thorel (1833-1911)

เอกสารอ้างอิง
Williams, K. and K. Chayamarit. (2005). A revised generic key to the Capparaceae
of Thailand with a description of Neothorelia laotica Gagnep. Thai Forest
Bulletin (Botany) 33: 228-230.

ผักกาดหิน: ใบเรียงตรงข้าม โคนสอบเรียวจรดก้านใบที่เป็นปีก ช่อดอกแบบช่อกระจุกแยกแขนง ดอกรูปแตร
(ภาพ: เขาพระวิหาร ศรีสะเกษ - RP)
ผักกาดหินคลองลาน

Damrongia cyanantha Triboun
วงศ์ Gesneriaceae
ไม้ล้มลุก เกาะบนโขดหิน ล�าต้นสั้น ใบเรียงเป็นกระจุก รูปรีหรือรูปไข่ ยาว
9-17 ซม. โคนเบี้ยว ขอบใบจักฟันเลื่อยหรือจักมน แผ่นใบมีขนละเอียดประปราย
ก้านใบยาว 5-17 ซม. ช่อดอกแบบช่อซี่ร่ม มี 2-5 ช่อ ก้านช่อยาว 10-22 ซม.
ใบประดับ 2 หรือ 3 อัน รูปหัวใจกว้าง กว้างได้ถึง 1.8 ซม. ใบประดับย่อยยาว
2-8 มม. แต่ละช่อมีได้ถึง 10 ดอก บานทีละ 1-3 ดอก ก้านดอกสั้นกว่ากลีบเลี้ยง
ขยายในผล หลอดกลีบเลี้ยงยาว 1.2-1.4 ซม. 3 กลีบบนเชื่อมติดกันยาวประมาณ ผักกุ่มเครือ: ใบประกอบมี 3 ใบย่อย ช่อดอกแบบช่อกระจะแยกแขนง เกสรเพศผู้เรียง 3 วง ขนาดไม่เท่ากัน
1 ซม. ปลายแยกเป็นแฉกตื้น ๆ 3 แฉก กลีบล่าง 2 กลีบ รูปรีกว้าง กว้างประมาณ ติดทนในผล (ภาพช่อดอก: เลย - PK; ภาพผล: กุยบุรี ประจวบคีรีขันธ์ - SSi)
7 มม. ดอกรูปแตร สีม่วง หลอดกลีบดอกยาว 3.5-4 ซม. กลีบรูปรีกว้าง กว้างประมาณ ผักกูดดำา
1 ซม. เกสรเพศผู้ 2 อัน ก้านชูอับเรณูยาว 1.2-1.4 ซม. เกสรเพศผู้ที่เป็นหมันยาว
2-3 มม. ก้านเกสรเพศเมียยาวประมาณ 2 ซม. ผลรูปแถบ ยาวเท่า ๆ หรือสั้นกว่า Asplenium longissimum Blume
ก้านผล (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ เศวตฉัตร, สกุล) วงศ์ Aspleniaceae
พืชถิ่นเดียวของไทย พบทางภาคเหนือตอนล่างที่คลองลาน จังหวัดก�าแพงเพชร เฟินขึ้นบนพื้นดินหรืออิงอาศัย ล�าต้นเป็นเหง้าสั้น ๆ ตั้งขึ้น เส้นผ่านศูนย์กลาง
ขึ้นบนโขดหินริมล�าธารในป่าดิบแล้ง ความสูงประมาณ 300 เมตร ประมาณ 5 มม. ยอดอ่อนมีเกล็ดสีน�้าตาลด�าหนาแน่น ใบประกอบ มักห้อยลง ยาว
1-2 ม. ก้านใบสีม่วงคล�้าเป็นร่อง ยาวได้ถึง 20 ซม. ใบย่อยส่วนมากมี 30-50 คู่
เอกสารอ้างอิง ใบคู่ล่างอยู่ใกล้เหง้า ห่างไม่เกิน 3 ซม. ยาว 8-10 ซม. กว้าง 1.5-2 ซม. ปลาย
Triboun, P. and D.J. Middleton. (2010). A new species of Damrongia (Gesneriaceae) เรียวแหลม โคนเบี้ยว เว้าเป็นติ่ง ขอบจักซี่ฟันตื้น ๆ แผ่นใบด้านล่างมีเกล็ดสีด�า
from Thailand. Thai Forest Bulletin (Botany) 38: 108-110. รูป 3 แฉกกระจาย ก้านสั้นหรือไร้ก้าน กลุ่มอับสปอร์สีน�้าตาลเรียงตัวเป็นแนว
ใกล้เส้นแขนงใบ ยาวประมาณ 1 ซม. มีเยื่อคลุม
พบที่กัมพูชา เวียดนาม คาบสมุทรมลายู บอร์เนียว ชวา สุมาตรา และภาคใต้
ของไทยที่นครศรีธรรมราช ยะลา นราธิวาส ขึ้นตามป่าดิบชื้น ความสูงระดับต�่า ๆ

สกุล Asplenium L. มีมากกว่า 700 ชนิด ในไทยมีเกือบ 40 ชนิด หลายชนิดมี
สรรพคุณด้านสมุนไพร ชื่อสกุลมาจากภาษากรีก “asplenon” เฟินที่มีสรรพคุณ
ด้านสมุนไพร
เอกสารอ้างอิง
Lindsay, S. and D.J. Middleton. (2012 onwards). Ferns of Thailand, Laos and
ผักกาดหินคลองลาน: ใบเรียงเป็นกระจุก โคนเบี้ยว ช่อดอกแบบช่อซี่ร่ม ใบประดับรูปหัวใจกว้าง กลีบเลี้ยงกลีบบน Cambodia. http://rbg-web2.rbge.org.uk/thaiferns/
เชื่อมติดกัน ปลายแยกเป็นแฉกตื้น ๆ 3 แฉก กลีบล่าง 2 กลีบ ดอกรูปแตร (ภาพ: คลองลาน ก�าแพงเพชร - SSi) Tagawa, M. and K. Iwatsuki. (1985). Aspleniaceae. In Flora of Thailand 3(2):
281-282.
ผักกุ่มเครือ
Neothorelia laotica Gagnep.
วงศ์ Cleomaceae
ไม้เถา ยาวได้ถึง 5 ม. ไม่มีหูใบ ใบประกอบมี 3 ใบย่อย เรียงเวียน ก้านใบยาว
4-10 ซม. ใบย่อยรูปขอบขนานหรือแกมรูปไข่ ยาว 6-13 ซม. ปลายและโคนแหลม
แผ่นใบมีตุ่มกระจาย ก้านใบย่อยยาว 3-7 มม. ช่อดอกแบบช่อกระจะแยกแขนง
ยาว 6-30 ซม. ดอกจ�านวนมาก ก้านดอกยาว 1-3 มม. ใบประดับรูปแถบขนาดเล็ก
กลีบเลี้ยง 6 กลีบ เรียง 2 วง เรียงซ้อนเหลื่อม รูปใบหอกกลับ ยาว 3-4.5 มม.
ติดทน มีขนสั้นนุ่ม ดอกสีเขียว มี 6 กลีบ รูปรี ยาวประมาณ 3 มม. รวมก้านกลีบ มี
ขนยาว เกสรเพศผู้ 15-20 อัน เรียง 3 วง ขนาดไม่เท่ากัน วงนอกสั้นกว่า 2 วงใน ผักกูดด�า: ใบห้อยลง คู่ล่างอยู่ใกล้เหง้า ก้านใบสีม่วงคล�้า กลุ่มอับสปอร์เรียงตามเส้นแขนงใบ (ภาพ: นราธิวาส - PC)

273

58-02-089_213-292_Ency_new1-3_J-Coated.indd 273 3/1/16 5:53 PM