Page 302 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

ผักปีกไก่
สารานุกรมพืชในประเทศไทย

พบในแอฟริกา เอเชีย ออสเตรเลีย และนิวแคลิโดเนีย ขึ้นตามที่โล่ง ชายหาด พบที่จีนตอนใต้ พม่า ภูมิภาคอินโดจีนและมาเลเซีย ในไทยพบทุกภาค ขึ้นตาม
โขดหินริมแม่น�้า หรือสันเขา ความสูงถึงประมาณ 2000 เมตร น�้าสกัดจากส่วนต่าง ๆ ชายป่า ความสูงถึงประมาณ 1100 เมตร แยกเป็น subsp. renigera (Wall. ex G. Don)
รสขม ใช้แก้ไข้ แก้ปวดท้อง ลดการอักเสบ W. J. de Wilde ใบประดับในช่อดอกเพศผู้ขนาดใหญ่ ผลมีขนหยาบหนาแน่น พบที่
จีนตอนใต้ อินเดีย บังกลาเทศ พม่า ภาคเหนือและภาคตะวันตกเฉียงใต้ของไทย
เอกสารอ้างอิง
Ubolcholaket, A. (1987). Gentianaceae. In Flora of Thailand. Vol. 5(1): 77-78. เอกสารอ้างอิง
de Wilde, W.J.J.O. and B.E.E. Duyfjes. (2008). Cucurbitaceae. In Flora of
Thailand Vol. 9(4): 468-471.

ผักปังแป: ช่อดอกแบบช่อกระจุกห่าง ๆ ดอกสีชมพู กลีบใหญ่ 2 กลีบ กางออก กลีบเล็ก 2 กลีบ เรียงชิดกัน
ยอดเกสรเพศเมียจัก 2 พู (ภาพ: ท่าสองยาง ตาก - RP)
ผักปีกไก่
Pyrrosia lanceolata (L.) Farw. ผักแมะ: ดอกเพศผู้ กลีบดอกด้านในมีปื้นสีด�า ใบประดับรูปรี ผลมีสันเป็นปุ่มตามยาว สุกสีส้ม (ภาพดอก: แม่สอด
วงศ์ Polypodiaceae ตาก - RP; ภาพผล: แก่งกระจาน เพชรบุรี - PK)
ชื่อพ้อง Acrostichum lanceolatum L. ผักลืมผัว
เฟินเกาะอิงอาศัย เหง้าทอดเลื้อยยาวขนาดเล็ก เกล็ดสีน�้าตาลด�าหนาแน่น
รูปใบหอก ปลายเรียวแหลม ยาว 1-8 มม. ขอบเกล็ดมีขน ใบเรียงห่างกัน 1-5 ซม. Lobelia nummularia Lam.
ใบไม่สร้างสปอร์รูปใบหอกหรือรูปแถบ ยาว 6-15 ซม. กว้าง 1-1.8 ซม. ปลายมน วงศ์ Campanulaceae
โคนรูปลิ่ม แผ่นใบหนา ด้านล่างมีขนกระจุกกระจาย เส้นแขนงใบแบบร่างแห ชื่อพ้อง Lobelia begoniifolia Wall., Pratia begoniifolia (Wall.) Lindl.
ก้านใบยาว 1-2 ซม. โคนมีเกล็ดและขนหนาแน่น ใบสร้างสปอร์รูปแถบ ยาว ไม้ล้มลุก ล�าต้นทอดเลื้อย ยาวได้ถึง 50 ซม. มีรากตามข้อ ล�าต้นมักมีขนยาว
15-30 ซม. กว้าง 1-2 ซม. ปลายแหลม ก้านใบยาว 4-7 ซม. กลุ่มอับสปอร์ติด ใบเรียงเวียน รูปไข่หรือเกือบกลม ยาว 0.7-2.5 ซม. ปลายแหลม มนหรือกลม
ด้านล่างช่วงครึ่งบนของแผ่นใบ กลม ๆ เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 0.5 มม. สีน�้าตาล โคนรูปหัวใจ เบี้ยว แผ่นใบเกลี้ยงหรือมีขน ขอบจักซี่ฟันตื้น ๆ ก้านใบยาวได้ถึง
เปลี่ยนเป็นสีเข้ม มีขนกระจุกหนาแน่น (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ กีบม้าลม, สกุล) 1.5 ซม. ดอกออกเดี่ยว ๆ ตามซอกใบ ก้านดอกยาว 0.7-3.5 ซม. ฐานดอกรูปถ้วย
พบที่อินเดีย ศรีลังกา จีนตอนใต้ พม่า ภูมิภาคอินโดจีนและมาเลเซีย จนถึง ยาว 2-4 มม. กลีบเลี้ยง 5 กลีบ รูปสามเหลี่ยมแคบ ยาว 2.5-6 มม. ขอบจักซี่ฟัน
หมู่เกาะแปซิฟิก ขึ้นตามต้นไม้ในป่าดิบชื้น ป่าดิบแล้ง ป่าดิบเขา และชายป่าพรุ ห่าง ๆ 2-3 คู่ ดอกสีม่วงอมเขียวหรือแดง ด้านในมีปื้นสีเหลืองอ่อน ยาว 0.6-1 ซม.
ทั้งต้นเป็นยาสมาน แก้บิด กลีบบน 2 กลีบ แฉกลึกจรดโคน รูปสามเหลี่ยม ขอบกลีบเว้า กลีบล่าง 3 กลีบ
รูปขอบขนาน ยาวกว่ากลีบบน โคนคอด ด้านในหลอดกลีบมีขนยาว เกสรเพศผู้
เอกสารอ้างอิง
Lindsay, S. and D.J. Middleton. (2012 onwards). Ferns of Thailand, Laos and เชื่อมติดกันเหนือกึ่งกลางหลอด อับเรณูที่เชื่อมติดกันยาว 1-1.5 มม. ผลสดมี
Cambodia. http://rbg-web2.rbge.org.uk/thaiferns/ หลายเมล็ด สีม่วงอมแดง รูปกลมหรือรี ยาว 0.7-1.5 ซม. เมล็ดผิวเป็นร่างแห
(ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ หญ้าผักเบี้ย, สกุล)
พบที่อินเดีย บังกลาเทศ ภูฏาน ภูมิภาคอินโดจีนและมาเลเซีย นิวกินี และ
ฟิลิปปินส์ ในไทยพบกระจายแทบทุกภาค ยกเว้นภาคตะวันออกเฉียงใต้ และภาคใต้
ขึ้นตามร่มเงาในป่าดิบแล้ง ป่าดิบชื้น และป่าดิบเขา ความสูง 600-1600 เมตร
น�้าสกัดจากต้นแก้ท้องเสีย แผลในกระเพาะอาหาร และแก้กษัย

เอกสารอ้างอิง
de Wilde, W.J.J.O. and B.E.E. Duyfjes. (2014). Campanulaceae. In Flora of
Thailand Vol. 11(4): 528-530.
Hong, D., G. Song, T.G. Lammers and L.L. Klein. (2011). Campanulaceae. In
ผักปีกไก่: ใบสร้างสปอร์ปลายแหลม ใบไม่สร้างสปอร์ปลายมน กลุ่มอับสปอร์ติดตลอดส่วนบนของแผ่นใบด้านล่าง Flora of China Vol. 19: 556.
(ภาพ: พรุโต๊ะแดง นราธิวาส - PC)
ผักแมะ
Momordica subangulata Blume
วงศ์ Cucurbitaceae
ไม้เถา ยาว 1-3 ม. มีหัวใต้ดิน ใบจัก 3-5 แฉกตื้น ๆ หรือเรียบ รูปไข่ ยาว
ได้ถึง 20 ซม. ปลายแหลมหรือแหลมยาว โคนรูปหัวใจ ขอบจักฟันเลื่อย ปลายขอบจัก
มีติ่ง ก้านใบยาว 2-6 ซม ช่อดอกมีดอกเดียว ช่อดอกเพศผู้ก้านช่อสั้น ใบประดับ
รูปรี กว้าง 1-2 ซม. ก้านดอกยาวได้ถึง 1.2 ซม. กลีบเลี้ยงรูปไข่ ยาว 0.4-1 ซม.
กลีบดอกรูปไข่กลับ ยาว 2-3 ซม. 2 กลีบโคนมีแผ่นเกล็ด กลีบที่ไม่มีเป็นปื้นด�า
โคนก้านชูอับเรณูมีขน อับเรณูชิดกันรูปกลม ปลายย่น โคนพับไปมา ช่อดอกเพศเมีย
ก้านช่อยาว 3-10 ซม. ใบประดับขนาดเล็กติดใต้กึ่งกลางก้าน ก้านดอกยาว
1.5-9 ซม. กลีบเลี้ยงรูปแถบ ยาว 4-5 มม. กลีบดอกรูปขอบขนานแกมรูปไข่กลับ
ยาว 2-2.5 ซม. รังไข่มีขนหยาบ ก้านเกสรเพศเมียยาวประมาณ 5 มม. ผลรูปรี
ผักลืมผัว: ล�าต้นและใบมีขนยาว ขอบใบจักซี่ฟันตื้น ๆ โคนใบรูปหัวใจ ดอกสมมาตรด้านข้าง ผลรูปรีหรือกลม สีม่วง
ยาว 3-5 ซม. มีสันเป็นปุ่มตามยาว 8-10 สัน สุกสีส้ม ก้านผลยาว 4-15 ซม. อมแดง กลีบเลี้ยงติดทน (ภาพดอก: น�้าหนาว เพชรบูรณ์ - SSi; ภาพผลรูปรี: แม่ก�าปอง เชียงใหม่ - RP; ภาพผลรูปกลม:
เมล็ดแบน ยาว 6-7 ซม. (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ ฟักข้าว, สกุล) ดอยเชียงดาว เชียงใหม่ - SSi)

282

58-02-089_213-292_Ency_new1-3_J-Coated.indd 282 3/1/16 5:56 PM