Page 309 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

ฝาดขาว, สกุล สารานุกรมพืชในประเทศไทย พญาปล้องทอง
Lumnitzera Willd.
วงศ์ Combretaceae
ไม้พุ่มหรือไม้ต้น ไม่ผลัดใบ ใบเรียงเวียนหนาแน่นช่วงปลายกิ่ง แผ่นใบหนา
ช่อดอกแบบช่อเชิงลดหรือช่อกระจะ ออกตามซอกใบหรือปลายกิ่ง ดอกมีกลิ่นหอม
ใบประดับ 2 ใบ ขอบมีขนต่อมยาว กลีบเลี้ยงเชื่อมกันเป็นหลอด ปลายแยกป็น
5 แฉก ติดทน ขอบมีขนยาวเป็นต่อมเล็ก ๆ กลีบดอก 5 กลีบ เกสรเพศผู้ 5-10 อัน
รังไข่ใต้วงกลีบ มี 1 ช่อง ก้านเกสรเพศเมียติดทน ผลแบบผลเทียม (pseudocarp)
แห้งเปลือกแข็ง รูปรีหรือรูปกระสวย

สกุล Lumnitzera เป็นไม้ป่าโกงกาง มี 2 ชนิด พบในแอฟริกาตะวันออก เอเชีย
และออสเตรเลียตอนบน ในไทยมีทั้ง 2 ชนิด พบตามหมู่เกาะ ชายฝั่งทะเลด้าน
อ่าวไทยและอันดามัน ใบคล้ายกันมาก แต่ฝาดแดงดอกสีแดงขนาดใหญ่ ช่อดอก
ออกที่ปลายกิ่ง ก้านดอกสั้น และเกสรเพศผู้ยาวประมาณ 2 เท่าของกลีบดอก ฝาดแดง: ช่อดอกออกตามปลายกิ่ง ดอกสีแดง เกสรเพศผู้ยาวประมาณ 2 เท่าของกลีบดอก ผลรูปกระสวย
ส่วนฝาดขาวช่อดอกออกตามซอกใบ ดอกสีขาว ไร้ก้าน และเกสรเพศผู้ยาวเท่า ๆ กลีบเลี้ยงติดทน (ภาพดอก: สตูล - NP; ภาพผล: ทุ่งทะเล กระบี่ - RP)
กลีบดอก นอกจากนี้ยังพบลูกผสมมีดอกเป็นสีชมพู ชื่อสกุลตั้งตามนักพฤกษศาสตร์ พญานาคราช
ชาวเยอรมัน Stephan Lumnitzer (1750-1806)
Davallia solida (G. Forst.) Sw.
ฝาดขาว วงศ์ Davalliaceae
Lumnitzera racemosa Willd. ชื่อพ้อง Trichomanes solidum G. Forst.
เฟินอิงอาศัย เหง้าเส้นผ่านศูนย์กลาง 0.6-1.2 ซม. มีขนหนาแน่น เกล็ดสี
ไม้พุ่มหรือไม้ต้น สูงได้ถึง 10 ม. เปลือกนอกสีน�้าตาลหรือเทาอมด�า ใบรูป น�้าตาลด�า ใบประกอบ 3 ชั้น รูปสามเหลี่ยม ยาว 15-90 ซม. กว้าง 20-40 ซม.
ใบพายหรือแกมรูปไข่กลับ ยาว 3.5-7 ซม. ปลายกลมหรือเว้าตื้น เส้นแขนงใบ ก้านใบแข็ง ยาว 10-35 ซม. ด้านบนและแกนกลางเป็นร่อง ใบประกอบย่อยเรียง
ข้างละ 3-4 เส้น ช่อดอกออกตามซอกใบ ยาว 2-6 ซม. ใบประดับยาวประมาณ
1 มม. หลอดกลีบเลี้ยงยาวประมาณ 9 มม. กลีบรูปสามเหลี่ยม ยาว 1-2 มม. เกือบตรงข้าม ใบประกอบย่อยที่สองเรียงสลับระนาบเดียว ปลายเรียวแหลม
ปลายมนหรือมีติ่งแหลมสั้น ๆ ดอกสีขาว กลีบรูปรี ยาว 4.5-5 มม. ปลายมน โคนรูปลิ่ม มีก้านสั้น ๆ ใบย่อยไร้ก้าน รูปขอบขนานแกมรูปสามเหลี่ยม ยาว 2-3 ซม.
เกสรเพศผู้ 5 หรือ 10 อัน ยาว 4-5 มม. ก้านเกสรเพศเมียยาวประมาณ 4 มม. ปลายแหลม โคนรูปลิ่ม ขอบจักเว้าเป็นพูตื้นๆ ไม่เป็นระเบียบ แผ่นใบค่อนข้างหนา
ผลรูปรีหรือรูปไข่ แบนเล็กน้อยด้านใดด้านหนึ่ง ยาว 1-2 ซม. เป็นสันตื้น ๆ 2-3 สัน เส้นแขนงใบแตกเป็นง่าม กลุ่มอับสปอร์รูปกลม เกิดบนเส้นใบที่ปลายส่วนที่จัก
ก้านผลยาวประมาณ 1 มม. ริมขอบใบ มีเยื่อคลุม (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ นาคราช, สกุล)
พบที่แอฟริกาตะวันออก มาดากัสการ์ จีนตอนใต้ อินเดีย ศรีลังกา บังกลาเทศ พบที่จีนตอนใต้ ภูมิภาคอินโดจีนและมาเลเซีย หมู่เกาะแปซิฟิก ในไทยพบ
พม่า กัมพูชา เวียดนาม ไต้หวัน ญี่ปุ่น เกาหลีใต้ ภูมิภาคมาเลเซีย นิวกินี ฟิลิปปินส์ ทางภาคตะวันตกเฉียงใต้ ภาคตะวันออกเฉียงใต้ และภาคใต้ ขึ้นบนต้นไม้หรือ
หมู่เกาะแปซิฟิก และออสเตรเลีย ยางจากล�าต้นแก้คัน แผลพุพอง ใบลดความดัน โขดหินในป่าดิบชื้น และป่าพรุ ความสูงถึงประมาณ 300 เมตร เหง้าใช้แก้พิษจาก
แมลงสัตว์กัดต่อย
ฝาดแดง เอกสารอ้างอิง
Lumnitzera littorea (Jack) Voigt Lindsay, S. and D.J. Middleton. (2012 onwards). Ferns of Thailand, Laos and
ชื่อพ้อง Pyrrhanthus littoreus Jack, Bruguiera littorea (Jack) Steud. Cambodia. http://rbg-web2.rbge.org.uk/thaiferns/
ไม้ต้น อาจสูงได้ถึง 25 ม. เปลือกนอกสีน�้าตาลด�า แตกเป็นร่องลึกตามยาว
ใบรูปขอบขนานแกมรูปไข่กลับหรือรูปใบหอกกลับ ยาว 2-8 ซม. ปลายกลมหรือ
เว้าตื้น เส้นแขนงใบข้างละ 4-5 เส้น ช่อดอกออกตามปลายกิ่ง ยาว 3-5 ซม.
ใบประดับยาวประมาณ 2 มม. หลอดกลีบเลี้ยงยาว 1.2-1.8 ซม. กลีบรูปสามเหลี่ยม
ยาว 1-1.5 มม. ปลายมน ดอกสีแดง กลีบรูปขอบขนาน ยาว 5-6 มม. ปลายมน
หรือแหลม เกสรเพศผู้ส่วนมากมี 7 อัน ยาวประมาณ 1 ซม. ก้านเกสรเพศเมีย
ยาวประมาณ 1 ซม. ผลรูปกระสวย ยาว 1.5-2 ซม. มีริ้วตามยาว ก้านผลยาว
ประมาณ 5 มม.
พบที่ไห่หนาน อินเดีย ศรีลังกา พม่า กัมพูชา เวียดนาม ภูมิภาคมาเลเซีย นิวกินี
ฟิลิปปินส์ หมู่เกาะแปซิฟิก และออสเตรเลีย นิยมน�ามาปลูกเป็นไม้กระถาง

เอกสารอ้างอิง
Chen, J. and N.J. Turland. (2007). Combretaceae. In Flora of China Vol. 13:
309-310.
พญานาคราช: เฟินอิงอาศัย ใบประกอบ 3 ชั้น เหง้ามีเกล็ดกระจาย กลุ่มอับสปอร์เกิดที่ปลายส่วนจักริมขอบใบ
(ภาพ: พรุโต๊ะแดง นราธิวาส - PC)
พญาปล้องทอง
Clinacanthus nutans (Burm. f.) Lindau
วงศ์ Acanthaceae
ชื่อพ้อง Justicia nutans Burm. f., Clinacanthus siamensis Bremek.
ไม้พุ่ม สูงได้ถึง 1 ม. ต้นเป็นเหลี่ยม มีขนตามใบประดับ กลีบเลี้ยงและกลีบดอก
ด้านนอก และผล ใบเรียงตรงข้าม รูปใบหอกหรือแกมรูปไข่ ยาว 5-11 ซม. ปลายมี
ฝาดขาว: ช่อดอกออกตามซอกใบ กลีบดอกสีขาว เกสรเพศผู้สั้น กลีบเลี้ยงติดทน (ภาพ: สมุทรสาคร - RP) ติ่งแหลม โคนเบี้ยว ก้านใบยาวได้ถึง 2 ซม. ช่อดอกแบบช่อกระจุก ยาวประมาณ

289

58-02-089_213-292_Ency_new1-3_J-Coated.indd 289 3/1/16 5:59 PM