Page 313 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

พระจันทร์ครึ่งซีก พริกฝรั่ง สารานุกรมพืชในประเทศไทย พลวง
Lobelia chinensis Lour. Rivina humilis L.
วงศ์ Campanulaceae วงศ์ Phytolaccaceae
ไม้ล้มลุกล�ำต้นทอดเลื้อย ยำวได้ถึง 15 ซม. มีรากตามข้อ ใบเรียงสลับระนำบเดียว ไม้ล้มลุก สูง 30-100 ซม. มีขนสั้นนุ่มตามกิ่งอ่อน เส้นแขนงใบด้านล่าง
รูปรีถึงรูปใบหอก ยำว 0.8-2.5 ซม. โคนกลมหรือมน ขอบเรียบหรือจักซี่ฟันไม่ชัดเจน ก้านใบ และช่อดอก ไม่มีหูใบ ใบเรียงเวียน รูปไข่แกมรูปใบหอก ยำว 4-10 ซม.
ช่วงปลายใบ ไร้ก้ำนหรือมีก้ำนสั้นมำก ดอกออกเดี่ยว ๆ ตำมซอกใบ ก้ำนดอกยำว ปลำยแหลมยำว โคนเรียวสอบ มน หรือกลม ขอบเรียบหรือจักฟันเลื่อยเล็กน้อย
1.2-3.5 ซม. หลอดกลีบเลี้ยงรูปกรวย ยำว 3-5 มม. กลีบรูปใบหอก ยำวเท่ำ ๆ ก้ำนใบยำว 1-3 ซม. ช่อดอกแบบช่อกระจะ ยำว 4-10 ซม. ใบประดับขนำดเล็ก
หลอดกลีบ ดอกสีขาวอมชมพู ขอบมีสีเข้ม โคนสีเขียว ยำว 1-1.5 ซม. แยกจรดโคน ก้ำนดอกยำว 2-4 มม. ดอกสีขำวหรืออมชมพู กลีบรวม 4 กลีบ แฉกลึกเกือบ
ด้านหลัง ด้ำนในมีขนยำว ด้ำนนอกมีขนละเอียด ปลายกลีบแผ่ออกคล้ายพัด จรดโคน ติดทน รูปรีหรือรูปขอบขนำน ยำว 2-3 มม. พับงอ เปลี่ยนเป็นสีเขียว
กลีบรูปใบหอก ยำว 0.6-1 ซม. กลีบคู่ข้ำงยำวกว่ำเล็กน้อย เกสรเพศผู้ยื่นพ้นปำก และขยำยในผลเล็กน้อย เกสรเพศผู้ 4 อัน ติดบนจานฐานดอก ก้ำนชูอับเรณูสั้น
หลอดกลีบ ก้านชูอับเรณูเชื่อมติดกันช่วงบน ช่วงแยกกันมีขนยาว รังไข่มีขนยำว กว่ำกลีบรวม รังไข่มีช่องเดียว ผลสดมีเมล็ดเดียว กลม ๆ ยำว 3-4 มม. สุกสีแดง
ผลรูปกรวย ยำว 6-7 มม. (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ หญ้ำผักเบี้ย, สกุล) เมล็ดรูปกลม เส้นผ่ำนศูนย์กลำงขนำดประมำณ 2 มม.
มีถิ่นก�ำเนิดในจีน แพร่กระจำยทั่วไปในธรรมชำติที่อินเดีย ศรีลังกำ พม่ำ จีน มีถิ่นก�ำเนิดในอเมริกำเขตร้อน เป็นไม้ประดับ หรือกลำยเป็นวัชพืช ใบมีสรรพคุณ
ภูมิภำคอินโดจีน คำบสมุทรมลำยู ไต้หวัน เกำหลี ญี่ปุ่น และไทย มีสรรพคุณแก้ ยับยั้งเชื้อแบคทีเรีย แก้ไอ แก้หวัด แก้ท้องเสีย หนองใน ดีซ่ำน รำกและผลมีพิษ ผล
อักเสบ โรคท้องมำน งูกัด ท้องเสีย ล�ำไส้อักเสบ และแผลติดเชื้อ มีเม็ดสี rivianin ใช้ย้อมผ้ำ
เอกสารอ้างอิง สกุล Rivina L. มี 2 ชนิด พบในอเมริกาเขตร้อน อีกชนิด คือ R. brasiliensis
de Wilde, W.J.J.O. and B.E.E. Duyfjes. (2014). Campanulaceae. In Flora of
Thailand Vol. 11(4): 520. Nocca ชื่อสกุลตั้งตามนักพฤกษศาสตร์ชาวเยอรมัน Augustus Quirinus Rivinus
Hong, D. and T.G. Lammers. (2011). Campanulaceae. In Flora of China Vol. (1652-1723)
9: 556.
เอกสารอ้างอิง
Larsen, K. (1992). Phytolaccaceae. In Flora of Thailand Vol. 5(4): 433.
Lu, D. and K. Larsen. (2003). Phytolaccaceae. In Flora of China Vol. 5: 435-436.
Staples, G.W. and D.R. Herbst. (2005). A tropical garden flora. Bishop Museum
Press, Honolulu, Hawai`i.

พระจันทร์ครึ่งซีก: ขอบใบจักซี่ฟันไม่ชัดเจนช่วงปลำยใบ ดอกออกเดี่ยว ๆ ตำมซอกใบ กลีบดอกแยกจรดโคนด้ำนหลัง
ด้ำนในมีขนยำว ปลำยกลีบแผ่ออกคล้ำยพัด (ภำพ: cultivated - RP)
พริกนายพราน
Tabernaemontana bufalina Lour.
พริกฝรั่ง: ใบรูปไข่แกมรูปใบหอก ปลำยใบแหลมยำว ช่อดอกแบบช่อกระจะ กลีบรวม 4 กลีบ เกสรเพศผู้ 4 อัน
วงศ์ Apocynaceae ผลสุกสีแดง กลีบรวม เปลี่ยนเป็นสีเขียว ติดทน พับงอ (ภำพ: cultivated - RP)
ไม้พุ่ม สูงได้ถึง 4 ม. กิ่งมีช่องอากาศ ใบรูปรีหรือรูปขอบขนำน ยำว 2.5-17 ซม. พลวง
ปลายเแหลมยาวหรือยาวคล้ายหาง ก้ำนใบยำว 1-8 มม. ช่อดอกยำว 2-8 ซม.
กลีบเลี้ยงรูปไข่ปลายแหลมยาว ยำว 1.5-3 มม. บำงครั้งขอบมีขนอุย ดอกสีขำว Dipterocarpus tuberculatus Roxb.
หลอดกลีบยำว 0.8-1.7 ซม. บำงครั้งบิดเวียน มีขนรอบ ๆ เกสรเพศผู้ กลีบยำว วงศ์ Dipterocarpaceae
0.8-1.2 ซม. เกสรเพศผู้ติดประมาณกึ่งกลางหรือเหนือกึ่งกลางหลอดกลีบดอก ไม้ต้นผลัดใบ สูงได้ถึง 40 ม. หูใบขนาดใหญ่ ยำวได้ถึง 13 ซม. เกลี้ยงหรือ
อับเรณูยำวประมำณ 2.5 มม. ก้ำนเกสรเพศเมียยำว 3.5-8 มม. รวมยอดเกสร มีขนสั้นนุ่ม ใบรูปรีกว้ำงหรือรูปไข่ ยำว 12-70 ซม. ปลายมน โคนรูปหัวใจ แผ่นใบ
ผลรูปขอบขนาน เบี้ยวและคอดเล็กน้อย ยำว 2.5-13.5 ซม. มีสันตื้น ๆ ตำมยำว เกลี้ยงหรือมีขนหนำแน่นด้ำนล่ำง เส้นแขนงใบข้างละ 12-15 เส้น ก้ำนใบยำว
เมล็ดรูปรี ยำว 0.5-1 ซม. (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ พุดฝรั่ง, สกุล) 3.5-12 ซม. ช่อดอกแยกแขนงเดียว ยำว 5-15 ซม. ช่อแขนงยำว 5-8 ซม. มี 5-7 ดอก
พบที่จีนตอนใต้ กัมพูชำ และเวียดนำม ในไทยพบแทบทุกภำค ยกเว้นภำคใต้ เรียงด้านเดียว ใบประดับยำวประมำณ 2 ซม. ก้ำนดอกหนำ สั้น กลีบเลี้ยงยำว
ขึ้นตำมป่ำดิบแล้ง ควำมสูงถึงประมำณ 400 เมตร 1.5-3 มม. กลีบดอกรูปใบหอก ยำว 2.5-3 ซม. ด้ำนนอกมีขนรูปดำวกระจำย
เกสรเพศผู้มีประมาณ 30 อัน ก้ำนชูอับเรณูสั้น อับเรณูยำว 5-7 มม. หลอดกลีบเลี้ยง
เอกสารอ้างอิง หุ้มผลมีสันคล้ายปีกครึ่งบน ปีกยำว 2 ปีก ยำว 9-15 ซม. กว้ำง 2.5-4 ซม. ปีกสั้น
Middleton, D.J. (1999). Apocynaceae. In Flora of Thailand Vol. 7(1): 30.
3 ปีก ยำว 1.5-2 ซม. พับงอกลับ ก้ำนผลยำวประมำณ 5 มม. (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่
ยำง, สกุล)
พบที่บังกลำเทศ พม่ำ และภูมิภำคอินโดจีน ในไทยพบแทบทุกภำคยกเว้น
ภำคใต้ ขึ้นหนำแน่นในป่ำเต็งรัง และป่ำสนเขำ ควำมสูงถึงประมำณ 1300 เมตร
เคยแยกเป็น var. grandifolius Craib และ var. tomentosus Kerr ตำมขนำด
ของใบที่มีขนำดใหญ่ และแผ่นใบมีขนหนำแน่น

เอกสารอ้างอิง
Pooma, R. and M. Newman. (2001). Checklist of Dipterocarpaceae in Thailand.
Thai Forest Bulletin (Botany) 29: 137-138.
พริกนายพราน: ใบเรียงตรงข้ำม ช่อดอกแบบช่อกระจุก กลีบดอกบิดเวียน ผลรูปขอบขนำน ค่อนข้ำงตรง เบี้ยว Smitinand, T., J.E. Vidal and P.H. Hô. (1990). Dipterocarpaceae. Flore du
และคอดเล็กน้อย มีสันตื้น ๆ ตำมยำว (ภำพ: ศรีสะเกษ - SSi) Cambodge, du Laos et du Vietnam. 25: 34-36.

293

59-02-089_293-398_Ency new1-3_J-Coated.indd 293 3/1/16 6:03 PM