Page 317 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

กลีบเลี้ยงสีชมพู มี 5 กลีบ เชื่อมติดกันที่โคน กลีบรูปสำมเหลี่ยม ยำวประมำณ 3 มม. สารานุกรมพืชในประเทศไทย พวงทองต้น
ขอบมีขนครุย ปลำยเป็นติ่งแหลม ดอกสีขาว รูปคนโท ยำว 5-6 มม. ปลำยจัก
รูปสำมเหลี่ยมขนำดเล็ก เกสรเพศผู้ 10 อัน ไม่ยื่นพ้นปากหลอดกลีบ ก้ำนชูอับเรณูสั้น
แบน มีขนครุย อับเรณูมีรูเปิดที่ปลาย มีรยางค์แหลม 2 อัน รังไข่และก้ำนเกสรเพศเมีย
มีขน ผลแห้งแตก มีกลีบเลี้ยงอวบหนาหุ้ม สุกสีม่วงมีนวล เส้นผ่ำนศูนย์กลำง
6-7 มม. เมล็ดขนำดเล็กจ�ำนวนมำก
พบที่จีนตอนใต้และภำคเหนือของไทยที่จังหวัดเชียงใหม่ ขึ้นหนำแน่นตำม พวงไข่มุก: ใบประกอบสองชั้นปลำยคี่ เรียงตรงข้ำม ใบช่วงโคนส่วนมำกมี 3 ใบย่อย ขอบจักฟันเลื่อย ช่อดอกแบบ
ชำยป่ำดิบเขำหรือที่โล่ง โดยเฉพำะที่ดอยอินทนนท์ ควำมสูง 1000-2500 เมตร ช่อเชิงหลั่นแยกแขนง ออกที่ปลำยกิ่ง (ภำพ: cultivated - RP)
เคยเข้ำใจว่ำเป็นชนิด G. notabilis J. Anthony ที่พบเฉพำะจีนตอนใต้ ช่อดอก
มีดอกน้อยกว่ำ และก้ำนดอกยำวกว่ำ พวงชมพู
Antigonon leptopus Hook. & Arn.
สกุล Gaultheria Kalm ex L. มีประมาณ 135 ชนิด พบในอเมริกา เอเชีย และ วงศ์ Polygonaceae
ออสเตรเลีย ในไทยมี 2 ชนิด ชนิด G. leucocarpa Blume var. yunnannensis ไม้เถำ มีหัวใต้ดิน ไม่มีหูใบ ใบเรียงเวียน รูปหัวใจแกมรูปไข่ ยำว 2.5-10 ซม.
(Franch.) T. Z. Hsu & R. C. Fang พบที่พม่า จีนตอนใต้ และภาคเหนือของไทย ใบช่วงโคนขนำดใหญ่กว่ำช่วงปลำยกิ่ง ก้ำนใบยำว 0.5-1.5 ซม. ช่อดอกแบบช่อกระจะ
ที่เชียงใหม่ ดอกรูประฆัง กิ่งและใบเกลี้ยง ชื่อสกุลตั้งตามนักพฤกษศาสตร์ แยกแขนง ปลายช่อเป็นมือจับ ช่อแขนงยำว 1-5 ซม. ดอกออกเป็นกระจุกตำม
ชาวฝรั่งเศส Jean François Gaultier (1708-1756)
แขนงช่อ สีชมพูหรือขาว ก้ำนดอกยำวประมำณ 1 ซม. กลีบรวม 5 กลีบ ยำวประมำณ
เอกสารอ้างอิง 1.2 ซม. ขยำยในผลได้ถึง 2 ซม. กลีบนอก 2-3 กลีบ รูปไข่ กลีบในรูปขอบขนำน
Fang, R. and P.F. Stevens. (2005). Ericaceae (Gaultheria). In Flora of China เกสรเพศผู้ 8 อัน รังไข่มี 3 ช่อง ผลแห้งเมล็ดล่อน รูปสำมเหลี่ยม ยำว 0.6-1 ซม.
Vol. 14: 464, 470. มีกลีบรวมที่ขยายหุ้ม เมล็ดจ�ำนวนมำก ขนำดเล็ก
Watthana, S. (2015). Ericaceae. In Flora of Thailand Vol. 13(1): 120-122.
มีถิ่นก�ำเนิดในอเมริกำกลำง เป็นไม้ประดับหรือขึ้นเป็นวัชพืชทั่วไปในเขตร้อน

สกุล Antigonon Endl. มีเพียง 3 ชนิด ในไทยพบเป็นไม้ประดับชนิดเดียว ชื่อ
สกุลมาจากภาษากรีก “anti” ตรงข้าม และ “gonia” มุม ตามลักษณะของดอก
หรือผลที่ทำามุมกับกิ่ง

เอกสารอ้างอิง
Staples, G.W. and D.R. Herbst. (2005). A tropical garden flora. Bishop Museum
Press, Honolulu, Hawai`i.

พวงไข่มุก: แผ่นใบด้ำนล่ำงมีนวล ขอบจักฟันเลื่อย เส้นแขนงใบ 2-3 เส้น ช่อดอกแบบช่อกระจะสั้น ๆ ดอกรูปคนโท
ผลมีกลีบเลี้ยงอวบหนำหุ้ม สุกสีม่วงมีนวล (ภำพ: ดอยอินทนนท์ เชียงใหม่; ภำพดอก - RP, ภำพผล - SSi)
พวงไข่มุก
Sambucus simpsonii Rehder
วงศ์ Adoxaceae
ไม้พุ่ม สูง 2-6 ม. ใบประกอบ 2 ชั้น ปลายคี่ เรียงตรงข้าม ยำวได้ถึง 25 ซม.
ใบประกอบย่อยมีได้ถึง 8 คู่ ใบช่วงโคนส่วนมากมี 3 ใบย่อย ช่วงปลำยมักมีใบเดียว
พวงชมพู: ใบเรียงเวียน รูปหัวใจแกมรูปไข่ ช่อดอกแบบช่อกระจะแยกแขนง ปลำยช่อเป็นมือจับ ดอกสีชมพูหรือขำว
ใบย่อยรูปขอบขนำน รูปใบหอก หรือรูปใบหอกกลับ ยำว 4-9 ซม. ใบกลางขนาดใหญ่ ผลมีกลีบรวมที่ขยำยหุ้ม (ภำพ: cultivated - RP)
กว่าใบข้างในใบประกอบย่อยที่มี 3 ใบ ขอบจักฟันเลื่อย แผ่นใบด้ำนล่ำงมีขน
สั้นนุ่ม ช่อดอกแบบช่อเชิงหลั่นแยกแขนง ออกที่ปลำยกิ่ง แผ่กว้ำงได้กว่ำ 30 ซม. พวงทองต้น
ก้ำนช่อยำวได้กว่ำ 10 ซม. ก้ำนดอกยำวได้ถึง 5 มม. กลีบเลี้ยง 4-5 กลีบ ยำวประมำณ Galphimia gracilis Bartl.
1 มม. เชื่อมติดกันที่โคน ดอกสีขำว มี 4-5 กลีบ เชื่อมติดกันที่โคน กลีบรูปไข่แกม วงศ์ Malpighiaceae
รูปขอบขนำน ยำวประมำณ 5 มม. ปลำยมน เกสรเพศผู้ส่วนมำกมี 5 อัน อับเรณู ชื่อพ้อง Thryallis gracilis (Bartl.) Kuntze
หันออก รังไข่กึ่งใต้วงกลีบ ส่วนมำกมี 5 ช่อง ไร้ก้ำนเกสรเพศเมีย ยอดเกสรจัก 5 พู
ผลคล้ายผลสดมี 4-6 เมล็ด ไม้พุ่ม สูง 1-4 ม. ใบเรียงตรงข้าม รูปรีหรือรูปไข่ ยำว 2.5-7 ซม. ปลำยมีติ่งแหลม
มีถิ่นก�ำเนิดทำงภำคตะวันออกเฉียงใต้ของสหรัฐอเมริกำ เป็นไม้ประดับทั่วไป มีต่อมคู่ใกล้โคน ก้ำนใบยำว 0.5-1.5 ซม. ช่อดอกแบบช่อกระจะ ออกที่ปลำยกิ่ง
ในเขตร้อน มักเข้ำใจคลำดเคลื่อนว่ำชื่อวิทยำศำสตร์คือ S. canadensis L. ยำวได้ถึง 15 ซม. ใบประดับและใบประดับย่อยรูปแถบขนำดเล็ก ก้ำนดอกยำว
0.5-1 ซม. กลีบเลี้ยง 5 กลีบ รูปสำมเหลี่ยม ยำวประมำณ 3 มม. โคนไม่มีต่อม
สกุล Sambucus L. มีประมาณ 30 ชนิด ส่วนมากพบในแอฟริกา ในไทยมีพืช ดอกสีเหลือง มี 5 กลีบ รูปรีกว้ำง มีก้านกลีบ กลีบใหญ่หนึ่งกลีบ ยำว 7-8 มม.
พื้นเมืองชนิดเดียว คือ สะพ้านก๊น S. javanica Reinw. ex Blume เป็นไม้พุ่มเตี้ย ก้ำนกลีบยำว 4-5 มม. กลีบเล็กยำว 6-7 มม. ก้ำนกลีบยำว 2-2.5 มม. เกสรเพศผู้
รังไข่มี 3 ช่อง คล้ายมี 3 เมล็ด ชื่อสกุลมาจากภาษากรีก “sambuce” เครื่อง 10 อัน ยาวไม่เท่ากัน ยำว 2-5 มม. ติดทน เปลี่ยนเป็นสีแดง อับเรณูยำว 2-3 มม.
ดนตรีโบราณที่ทำาจากไม้ชนิดนี้ โดยเอาไส้ออกทำาเป็นเครื่องดนตรีคล้ายขลุ่ย รังไข่มี 3 ช่อง เกลี้ยง ก้ำนเกสรเพศเมีย 3 อัน ยำวประมำณ 7 มม. ติดทน ผลแห้ง
แยกเป็น 3 ส่วน ผนังบำง แต่ละส่วนยำวประมำณ 5 มม. มีเมล็ดเดียว
เอกสารอ้างอิง มีถิ่นก�ำเนิดในเม็กซิโก เป็นไม้ประดับทั่วไปในเขตร้อน
Fukuoka, N. (2015). Adoxaceae. In Flora of Thailand Vol. 13(1): 61-64.

297

59-02-089_293-398_Ency new1-3_J-Coated.indd 297 3/1/16 6:04 PM