Page 322 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

พันซี
สารานุกรมพืชในประเทศไทย

ดอกรูประฆัง สีเหลือง เปลี่ยนเป็นสีชมพูอมแดงก่อนร่วง โคนด้านในมีสีน�้าตาลแดง
กลีบรูปไข่กลับ ยำว 6-10 ซม. เส้ำเกสรสั้นกว่ำกลีบดอก ยำว 2-3.5 ซม. อับเรณู
ติดตลอดควำมยำวเส้ำเกสร ก้ำนเกสรเพศเมียแยกเป็น 5 แฉก ผลรูปรีกว้ำงเกือบกลม
ยำว 2-3 ซม. แตกเป็น 5 ซีก คล้ำยมี 10 ช่อง กลีบเลี้ยงยำวกว่ำผล มี 4-5 เมล็ด
ในแต่ละซีก เมล็ดรูปคล้ายไต ยาวประมาณ 5 มม. มีขนยาวหนาแน่น
พบที่จีนตอนใต้ พม่ำ ลำว เวียดนำม และชวำ ในไทยพบกระจำยห่ำง ๆ ทำง
ภำคตะวันออกเฉียงเหนือที่หนองคำย บึงกำฬ นครพนม ภำคตะวันออกเฉียงใต้
ที่ตรำด และภำคใต้ที่ระนอง สุรำษฎร์ธำนี ขึ้นตำมป่ำดิบแล้ง และป่ำดิบชื้น ส่วนมำก
พบในระดับควำมสูงต�่ำ ๆ หรืออำจถึงควำมสูงประมำณ 1000 เมตร เป็นไม้ประดับ
อนึ่ง ใน Flora of China ระบุว่ำมีเส้นโคนใบ 3-5 เส้น ซึ่งตัวอย่ำงของไทยไม่พบ
ลักษณะดังกล่ำวแต่อย่ำงใด
เอกสารอ้างอิง
Phuphathanaphong, L., P. Siriruksa and G. Nuvongsri. (1989). The genus
Hibiscus in Thailand. Thai Forest Bulletin (Botany) 18: 56-61.
Tang, Y., M.G. Gilbert and L.J. Dorr. (2007). Malvaceae. In Flora of China Vol.
พันจ�า: V. odorata sensu lato กิ่งมีขนกระจุกรูปดำวสั้นนุ่มสีน�้ำตำลแดงหรือเกือบเกลี้ยง ช่อดอกแบบช่อแยกแขนง 12: 288.
(ภำพซ้ำยบน: อุบลรำชธำนี, ภำพขวำบน: บึงกำฬ, ภำพซ้ำยล่ำง: cultivated, ภำพขวำล่ำง: ตรัง; - RP)
พันซี
Sonerila erecta Jack
วงศ์ Melastomataceae
ไม้ล้มลุก สูงได้ประมำณ 50 ซม. มีขนต่อมตามกิ่ง แผ่นใบด้านล่าง และฐานดอก
แตกกิ่งจ�านวนมาก ใบรูปรี รูปขอบขนาน หรือรูปใบหอก ยาว 0.5-3 ซม. ปลำยแหลม
หรือกลม โคนแหลมหรือสอบ ขอบจักฟันเลื่อยถี่ มีขนครุยห่ำง ๆ เส้นโคนใบข้างละ
1-2 เส้น ก้ำนใบยำว 2-4 มม. ช่อดอกยำวได้ถึง 12 ซม. มีขนกระจำย ดอกเรียง
สองแถว แถวละ 3-10 ดอก ก้ำนดอกยำว 1-4 มม. ฐานดอกรูปทรงกระบอกแคบ
ยำว 4-8 มม. ดอกสีชมพูอมม่วง กลีบรูปรีหรือรูปไข่ ยำว 4-8 มม. ก้ำนกลีบยำว
ประมำณ 2 มม. ปลำยเป็นติ่งสั้น ๆ เกสรเพศผู้ 3 อัน อับเรณูสีเหลือง ยำว 2-4 มม.
ผลรูปทรงกระบอก ยำว 0.6-1.2 ซม. มีริ้ว เกลี้ยงหรือมีขนยำวกระจำย (ดูข้อมูล
เพิ่มเติมที่ สำวสนม, สกุล)
พบที่อินเดีย จีนตอนใต้ พม่ำ และคำบสมุทรมลำยู ในไทยพบกระจำยทุกภำค
ขึ้นตำมร่มเงำหรือที่โล่งที่ชื้นแฉะ ในป่ำดิบแล้ง ป่ำเบญจพรรณ และป่ำดิบชื้น พันตะวัน: ใบรูปขอบขนำน รูปใบหอก หรือแกมรูปไข่ 7-9 อัน ริ้วประดับมี 7-9 อัน ดอกรูประฆังสีเหลือง โคนด้ำนใน
ควำมสูง 100-1300 เมตร มีสีน�้ำตำลแดง กลีบเลี้ยงรูปถ้วย ติดทน ยำวกว่ำผล (ภำพ: ภูลังกำ นครพนม - RP)

เอกสารอ้างอิง พันรู
Renner, S.S., G. Clausing, N. Cellinese and K. Meyer. (2001). Melastomataceae.
In Flora of Thailand Vol. 7(3): 485-486. Pertusadina malaccensis Ridsdale
วงศ์ Rubiaceae
ไม้ต้น สูงได้ถึง 30 ม. ล�าต้นกลวงหรือแยกออกจากกันหลายส่วน หูใบรูป
สามเหลี่ยมแคบ ยำว 0.5-1 ซม. ใบเรียงตรงข้ำม รูปรีหรือรูปไข่กลับ ยำว 7-15 ซม.
ปลำยแหลมยำว มีตุ่มใบเป็นขน ก้ำนใบยำว 1-2 ซม. ช่อดอกแบบช่อกระจุกแน่น
ออกตามซอกใบ ออกเดี่ยว ๆ หรือมี 3 ช่อ เส้นผ่ำนศูนย์กลำง 1.2-1.5 ซม. ก้ำนช่อ
ยำว 3-8 มม. ดอกขนำดเล็กจ�ำนวนมำก ใบประดับย่อยรูปเส้นด้าย ฐำนดอกยำว
ประมำณ 0.5 มม. มีขนหนำแน่น กลีบเลี้ยงยำวเท่ำ ๆ ฐำนดอก โคนเชื่อมติดกัน
ด้ำนในมีขนหนำแน่น มี 4 กลีบ รูปสำมเหลี่ยมขนำดเล็ก ติดทน ดอกรูปดอกเข็ม
ด้านนอกมีขนคล้ายแป้ง หลอดกลีบยำวประมำณ 0.4 มม. มี 4 กลีบ ขนำดเล็ก
พันซี: ไม้ล้มลุก แตกกิ่งจ�ำนวนมำก ช่อดอกแบบช่อวงแถวเดี่ยว ดอกเรียงสองแถว กลีบดอก 3 กลีบ มีก้ำนกลีบ ปลำยกลีบ เกสรเพศผู้ 4 อัน ติดด้านบนของหลอดกลีบดอก ก้ำนชูอับเรณูสั้น อับเรณูติดที่ฐำน
แหลมเป็นติ่งสั้น ๆ เกสรเพศผู้ 3 อัน โคนแฉกลึก 2 พู ผลรูปทรงกระบอก มีริ้ว (ภำพ: เขำพระวิหำร ศรีสะเกษ - RP) หันเข้ำ รังไข่มี 2 ช่อง ก้านเกสรเพศเมียยื่นพ้นปากกลีบดอก ผลย่อยยำว 2-4 มม.
เปลือกแข็งแตกตำมยำว เมล็ดมีปีกขนำดเล็ก
พันตะวัน
พบที่คำบสมุทรมลำยู และภำคใต้ของไทย ตั้งแต่สุรำษฎร์ธำนีลงไป ขึ้นตำม
Hibiscus grewiifolius Hassk. ป่ำดิบชื้น ควำมสูงระดับต�่ำ ๆ
วงศ์ Malvaceae

ไม้ต้น สูงได้ถึง 10 ม. มีขนรูปดำวประปรำยตำมกิ่งอ่อน ก้ำนใบ ก้ำนดอก ริ้วประดับ สกุล Pertusadina Ridsdale อยู่ภายใต้เผ่า Naucleae แยกมาจากสกุล Adina มี
และกลีบเลี้ยงด้ำนนอก หูใบรูปเส้นด้ำยขนำดเล็ก ร่วงเร็ว ใบรูปขอบขนาน รูปใบหอก 4 ชนิด พบที่ไห่หนาน ภูมิภาคมาเลเซีย ฟิลิปปินส์ นิวกินี และหมู่เกาะโมลุกกะ
หรือแกมรูปไข่ ยำว 6-20 ซม. ปลายแหลมยาว หรือมน โคนมน ขอบเรียบ แผ่น ในไทยมีชนิดเดียว ชื่อสกุลมาจากภาษาละติน “pertusus” ทำาให้เป็นโพรงหรือรู
ใบค่อนข้ำงหนำ เกลี้ยงหรือมีขนรูปดำวประปรำย ก้ำนใบยำว 0.5-1.5 ซม. ดอกออก และชื่อสกุล Adina หมายถึงพืชคล้ายสกุล Adina ที่ลำาต้นเป็นโพรง
เดี่ยว ๆ ตามซอกใบ ก้านดอกยาว 1-3 ซม. หนา ริ้วประดับมี 7-9 อัน รูปลิ่มแคบ เอกสารอ้างอิง
หรือรูปใบหอก ยำว 0.7-1.2 ซม. กลีบเลี้ยงรูปถ้วย หลอดกลีบยำว 1-1.5 ซม. มี 5 กลีบ Ridsdale, C.E. (1978). A revision of the tribe Naucleae s.s., Blumea 24(2):
รูปสำมเหลี่ยมแกมรูปขอบขนำน ยำว 1.5-2 ซม. ปลำยเรียวแหลม ด้ำนในมีขน 353-356.

302

59-02-089_293-398_Ency new1-3_J-Coated.indd 302 3/1/16 6:05 PM