Page 325 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

พิษลักษณ์ สารานุกรมพืชในประเทศไทย พุดจีบ
Phytolacca americana L.
วงศ์ Phytolaccaceae
ไม้ล้มลุก สูง 1-2 ม. รากอวบหนา ล�ำต้นมักมีสีแดงอมม่วง ใบเรียงเวียน รูปรี
รูปไข่ หรือแกมรูปขอบขนำน ยำว 6-35 ซม. ก้ำนใบยำว 1-6 ซม. ช่อดอกแบบ
ช่อกระจะ ออกตำมซอกใบหรือปลำยกิ่ง โค้งลง ยำวได้ถึง 30 ซม. ก้ำนช่อยำวได้ถึง
15 ซม. ก้านดอกยาว 6-8 มม. ดอกสีขำวอมเขียวหรือแดง ดอกบำนเส้นผ่ำนศูนย์กลำง
ประมำณ 6 มม. กลีบรวม 5 กลีบ รูปไข่กว้ำง ยำว 2.5-3 มม. ติดทน เกสรเพศผู้
มีประมำณ 10 อัน มี 6-12 คาร์เพล เชื่อมติดกันเกินกึ่งหนึ่ง แต่ละคำร์เพลมีออวุล
พีพวนน้อย: มีขนรูปดำวสั้นนุ่มกระจำย โคนใบเว้ำตื้น ช่อดอกมี 1-2 ดอก ใบประดับรูปไข่ กลีบดอก 6 กลีบ ยำว
เม็ดเดียว เกสรเพศเมีย 1 อัน ติดทน ผลสดมีหลำยเมล็ด กลมแป้น เส้นผ่ำนศูนย์กลำง เท่ำ ๆ กัน เกสรเพศผู้รูปขอบขนำน (ภำพ: อุบลรำชธำนี - PK)
0.6-1 ซม. สุกสีม่วงด�ำ เมล็ดรูปเลนส์ ยำวประมำณ 3 มม.
มีถิ่นก�ำเนิดในอเมริกำเหนือ เป็นไม้ประดับทั่วไปในเอเชียและยุโรป แยกเป็น พุดโกเมน
var. rigida (Small) Caulkins & R. E. Wyatt ช่อผลสั้น มักตั้งตรง ก้ำนผลย่อย Rothmannia longiflora Salisb.
สั้นกว่ำผล มีสรรพคุณด้ำนสมุนไพรหลำยอย่ำง โดยเฉพำะเป็นยำระบำยและรักษำ วงศ์ Rubiaceae
โรคริดสีดวงทวำร ส่วนต่ำง ๆ มีพิษ ใบอ่อนปรุงสุกกินได้ ยอดอ่อนกินได้คล้ำย ไม้พุ่มหรือไม้ต้น สูงได้ถึง 10 ม. ใบรูปรี ยำว 6-18 ซม. ปลำยแหลมยำว โคนรูปลิ่ม
หน่อไม้ฝรั่ง ผลให้สีเข้มในไวน์ ก้ำนใบยำว 0.3-1 ซม. เส้นแขนงใบข้างละ 4-5 เส้น มีตุ่มใบ ดอกออกเดี่ยว ๆ
ที่ปลายกิ่งสั้นด้านข้าง ก้ำนดอกยำวได้ถึง 1 ซม. ใบประดับย่อยคล้ายเกล็ด 5-9 อัน
สกุล Phytolacca L. มีประมาณ 25 ชนิด พบในอเมริกา ยุโรป เอเชีย ออสเตรเลีย
และหมู่เกาะแปซิฟิก ในไทยพบเป็นไม้ประดับชนิดเดียว ชื่อสกุลมาจากภาษากรีก หลอดกลีบเลี้ยงยำว 1-2 ซม. ปลำยจักตื้น ๆ ติดทน ดอกรูปแตร สีม่วงอมแดง มีปื้น
“phyton” พืช และ “lacca” สีน้ำาตาลแดง ตามลักษณะสีย้อมที่ได้จากผลสุก สีเขียวด้านนอก ด้านในสีขาวมีจุดสีม่วงกระจาย หลอดกลีบดอกยำวได้ถึง 20 ซม.
กลีบรูปไข่แกมรูปขอบขนำน ยำว 1-4 ซม. เกสรเพศผู้ติดบนปำกหลอดกลีบดอก
เอกสารอ้างอิง ก้ำนเกสรเพศเมียยำว 12-20 ซม. ยอดเกสรจัก 2 พู รูปกระบอง ยาวได้ถึง 3 ซม.
Lu, D. and K. Larsen. (2003) Phytolaccaceae. In Flora of China Vol. 5: 435-436. ยื่นพ้นปากหลอดกลีบดอกเล็กน้อย ผลรูปรีกว้ำง ยำว 3.5-7 ซม. มีสันตื้น ๆ 10 สัน
Nienaber, M.A. and J.W. Thieret. (2003). Phytolaccaceae. In Flora of North เมล็ดแบน เส้นผ่ำนศูนย์กลำง 6-8 มม. (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ หมักม่อ, สกุล)
America Vol. 4: 3-11. http://www.efloras.org/
มีถิ่นก�ำเนิดที่แอฟริกำ เป็นไม้ประดับ ผลและเมล็ดให้สีน�้ำเงินอมม่วง ใช้แต้ม
ตำมร่ำงกำยหรือเป็นสีผสมอำหำร ผลรับประทำนได้

เอกสารอ้างอิง
Jansen, P.C.M. (2005). Rothmannia longiflora Salisb. In PROTA 3: Dyes and
tannins/Colorants et tanins. PROTA, Wageningen, Netherlands.

พิษลักษณ์: ล�ำต้นมักมีสีแดงอมม่วง ช่อดอกแบบช่อกระจะ ก้ำนดอกยำว คำร์เพลเชื่อมติดกัน เกสรเพศเมียติดทน
ผลกลมแป้น สุกสีม่วงด�ำ (ภำพ: cultivated - TJ) พุดโกเมน: ดอกออกเดี่ยว ๆ ที่ปลำยกิ่งสั้นด้ำนข้ำง ดอกรูปแตร หลอดกลีบเรียวยำว ยอดเกสรเพศเมียยื่นพ้นปำก
หลอดกลีบดอกเล็กน้อย (ภำพ: cultivated - RP)
พีพวนน้อย
Uvaria rufa Blume พุดจีบ
วงศ์ Annonaceae Tabernaemontana divaricata (L.) R. Br. ex Roem. & Schult.
ไม้พุ่มหรือรอเลื้อย มีขนรูปดาวสั้นนุ่มตามกิ่ง แผ่นใบด้านล่าง ก้านดอก วงศ์ Apocynaceae
และดอก ใบรูปรีหรือรูปขอบขนำน ยำว 5-15 ซม. ปลำยแหลมหรือแหลมยำว ชื่อพ้อง Nerium divaricatum L.
โคนเว้ำตื้น ก้ำนใบยำว 0.5-1 ซม. ช่อดอกออกตรงข้ำมใบหรือซอกใบใกล้ปลำยกิ่ง ไม้พุ่ม สูงได้ถึง 3 ม. กิ่งเกลี้ยง ใบรูปรี ยำว 4-15 ซม. ปลำยเแหลมยำว ก้ำนใบ
ส่วนมากมี 1-2 ดอก ใบประดับรูปไข่ ยาวเท่า ๆ กลีบเลี้ยง ร่วงเร็ว ดอกบำน ยำวได้ถึง 1 ซม. ช่อดอกยำว 6-10 ซม. กลีบเลี้ยงรูปไข่ ส่วนมากปลายมน บำงครั้ง
เส้นผ่ำนศูนย์กลำง 1.5-2.5 ซม. ก้ำนดอกยำว 1-2 ซม. กลีบเลี้ยง 3 กลีบ ยำวประมำณ แหลมหรือแหลมยำว ยำว 2-7 มม. บำงครั้งขอบมีขนอุยเล็กน้อย หลอดกลีบดอก
5 มม. ดอกสีม่วงอมแดง กลีบยาวเท่า ๆ กัน รูปไข่ วงนอก 3 กลีบ วงใน 3 กลีบ ยำว 1.4-2.4 ซม. บำงครั้งบิดเวียนเล็กน้อย มีขนด้านในรอบเกสรเพศผู้ กลีบยำว
ยำว 0.8-1.2 ซม. เกสรเพศผู้รูปขอบขนาน ปลายอับเรณูมีรยางค์ คำร์เพลแยกกัน 0.8-2.6 ซม. เกสรเพศผู้ติดช่วงล่างใต้จุดกึ่งกลางหลอดกลีบดอก อับเรณูยำว
รูปขอบขนำน ผลย่อยรูปรีหรือรูปไข่ ยำว 2-4 ซม. สุกสีแดงอมส้ม (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ ประมำณ 3 มม. ก้ำนเกสรเพศเมียยำว 0.4-1.4 ซม. รวมยอดเกสร ผลรูปรี เบี้ยว
กล้วยพังพอน, สกุล) มีสันตำมยำว ยำว 2.2-4.5 ซม. มี 2-10 เมล็ด รูปรี เบี้ยว ยำว 0.7-1 ซม. มีสัน
พบที่อินเดีย พม่ำ จีนตอนใต้ ภูมิภำคอินโดจีนและมำเลเซีย ฟิลิปปินส์ ในไทย ตำมยำว (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ พุดฝรั่ง, สกุล)
พบทุกภำค ขึ้นตำมป่ำเบญจพรรณ ป่ำดิบแล้ง และป่ำดิบชื้น ควำมสูงถึงประมำณ พบที่อินเดีย ศรีลังกำ เนปำล ภูฏำน บังกลำเทศ พม่ำ จีนตอนใต้ และลำว
1100 เมตร ในไทยส่วนมำกพบทำงภำคเหนือ ควำมสูงถึงประมำณ 1300 เมตร เป็นไม้ประดับ
มีทั้งต้นแคระ ใบด่ำง และดอกซ้อน
เอกสารอ้างอิง
Li, B. and M.G. Gilbert. (2011). Annonaceae (Uvaria). In Flora of China Vol. เอกสารอ้างอิง
19: 676. Middleton, D.J. (1999). Apocynaceae. In Flora of Thailand Vol. 7(1): 31-32.

305

59-02-089_293-398_Ency new1-3_J-Coated.indd 305 3/1/16 6:06 PM