Page 311 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

สกุล Podocarpus L’Hér. ex Pers. เป็นพืชเมล็ดเปลือย มีประมาณ 100 ชนิด พนมสวรรค์ สารานุกรมพืชในประเทศไทย พนมสวรรค์ต้น
พบในเขตร้อน เขตอบอุ่น และแถบแอนตาร์กติก ในไทยมี 3 ชนิด พญาไม้ใบสั้น Clerodendrum paniculatum L.
P. pilgeri Foxw. ใบยาว 1.5-2.5 ซม. ปลายกลมหรือมน พบที่เขากรวบ ชายแดน
ไทย-กัมพูชา จังหวัดตราด และสนใบพาย P. polystachyus R. Br. ex Endl. วงศ์ Lamiaceae
ใบสั้นกว่าพญาไม้ โคนเพศผู้ออกเป็นกลุ่ม 3-5 ช่อ พบที่ภูหลวง จังหวัดเลย ส่วนอีก ไม้พุ่ม สูง 1-2 ม. มีขนและต่อมกระจายตามแผ่นใบ กลีบเลี้ยงและกลีบดอก
2 ชนิด ได้ย้ายไปอยู่สกุล Nageia คือ ขุนไม้ N. wallichiana (C. Presl) Kuntze ด้านนอก ใบรูปฝ่ามือ 3-7 พู รูปไข่กว้างหรือเกือบกลม ส่วนมากยาว 10-30 ซม.
และ ซางจีน N. motleyi (Parl.) de Laub. ชื่อสกุลมาจากภาษากรีก “pous” เท้า ปลายแฉกแหลม โคนรูปหัวใจ ขอบจักฟันเลื่อย ก้านใบยาวได้ถึง 15 ซม. ช่อดอก
และ “karpos” ผล ตามลักษณะเมล็ดติดบนเกล็ดที่เจริญอวบน้ำาเหมือนเท้า รูปคล้ายพีระมิด ยาวได้ถึง 50 ซม. ก้านช่อเป็นเหลี่ยม ใบประดับคล้ายใบ รูป
ไข่หรือแกมรูปขอบขนาน ยาว 1-5 ซม. ใบประดับย่อยรูปแถบ ยาวได้ถึง 1 ซม.
เอกสารอ้างอิง ดอกสีส้มแดง กลีบเลี้ยงรูปใบหอก ยาวประมาณ 5 มม. หลอดกลีบยาว 1.-1.5 ซม.
de Laubenfels, D.J. (1988). Coniferales. In Flora Malesiana Vol. 10: 395-409. กลีบรูปขอบขนานแกมรูปไข่ ยาว 0.7-1.4 ซม. เกสรเพศผู้ยาว 3-4 เท่าของกลีบดอก
Fu, L., Y. Li and R.R. Mill. (1999). Podocarpaceae. In Flora of China Vol. 4: 81. รังไข่เกลี้ยง ก้านเกสรเพศเมียยาวเท่า ๆ เกสรเพศผู้อันยาว ผลกลม จัก 2-4 พู
Phengklai, C. (1975). Podocarpaceae. In Flora of Thailand. Vol. 2(3): 197-203.
เส้นผ่านศูนย์กลาง 5-9 มม. สุกสีด�า (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ นางแย้ม, สกุล)
พบที่อินเดีย บังกลาเทศ จีนตอนใต้ พม่า ภูมิภาคอินโดจีนและมาเลเซีย ในไทย
พบทุกภาค ส่วนมากขึ้นตามชายป่า หรือบนเขาหินปูน ความสูงถึงประมาณ 800 เมตร
บางครั้งพบเป็นไม้ประดับ และมีดอกสีเหลือง ลักษณะทั่วไปคล้ายกับปิ้งแดง
C. intermedium Cham. ที่ใบไม่จักเป็นพู และปิ้งแดงดง C. japonicum
(Thunb.) Sweet ที่กลีบเลี้ยงยาวกว่า น�้าคั้นจากใบแก้ปวดท้อง แก้ไอ แก้เจ็บคอ

พนมสวรรค์ต้น
Clerodendrum smitinandii Moldenke
ไม้ต้น สูง 8-15 ม. ใบรูปรี รูปขอบขนาน หรือแกมรูปไข่กลับ ยาว 4-18 ซม.
ปลายเรียวแหลมมีติ่งสั้น ๆ ปลายติ่งมน เส้นแขนงใบโค้งจรดกัน เส้นแขนงใบย่อย
กึ่งขั้นบันไดห่าง ๆ ก้านใบยาว 1.5-3 ซม. ช่อดอกตั้งขึ้น ยาว 4-6 ซม. ก้านดอก
ยาว 1-1.5 ซม. ใบประดับรูปเส้นด้าย ยาว 0.4-1 ซม. กลีบเลี้ยงสีชมพูอมน�้าตาล
พญาไม้: ใบหนา เส้นกลางใบนูนเด่นชัดทั้งสองด้าน เมล็ดเปลือยอยู่บนฐานที่อวบน�้า (ภาพ: นครศรีธรรมราช - RP) หลอดกลีบยาว 4-8 มม. กลีบรูปสามเหลี่ยม ยาวประมาณ 1 ซม. ปลายแหลม
ติดทน ดอกสีขาว หลอดกลีบดอกยาว 4-5 ซม. กลีบดอกยาวเท่า ๆ กัน รูปรี
พญารากดำา ยาวประมาณ 1 ซม. มีขนละเอียด เกสรเพศผู้ยาว 2.5-3 ซม. เกสรเพศเมียยาวเท่า ๆ
Diospyros rubra Lecomte เกสรเพศผู้หรือยาวกว่าเล็กน้อย ผลกลม มี 4 ไพรีน มีกลีบเลี้ยงหุ้ม (ดูข้อมูลเพิ่มเติม
วงศ์ Ebenaceae ที่ นางแย้ม, สกุล)
ไม้ต้น สูง 5-7 ม. มีขนสั้นนุ่มตามแผ่นใบด้านล่าง ก้านใบ และกลีบเลี้ยงด้านนอก พบที่กัมพูชา เวียดนาม และภาคตะวันออกเฉียงใต้ของไทยที่ฉะเชิงเทรา จันทบุรี
ใบรูปไข่แกมรูปขอบขนานหรือรูปใบหอก ยาว 6-16 ซม. ปลายแหลม มน หรือยาว ขึ้นตามที่ลาดชันในป่าดิบชื้น ความสูง 600-1500 เมตร
คล้ายหาง โคนแหลม มน หรือกลม ก้านใบยาว 0.5-1 ซม. ดอกเพศผู้ก้านสั้นมาก เอกสารอ้างอิง
หรือไร้ก้าน กลีบเลี้ยงรูประฆัง มี 4 กลีบ แฉกลึกเกือบจรดโคน ด้านในมีขน Chen, S.L. and M.G. Gilbert. (1994). Verbenaceae (Clerodendrum). In Flora of
คล้ายใยไหม กลีบดอกรูปคนโท ยาว 3-4 มม. ปลายแฉกตื้น ๆ เกสรเพศผู้ 16-18 อัน China Vol. 17: 36.
รังไข่ที่ไม่เจริญมีขนหยาบ ดอกเพศเมียกลีบเลี้ยงและกลีบดอกอย่างละ 4-5 กลีบ Leeratiwong, C., P. Chantaranothai and A.J. Paton. (2011). A synopsis of the
genus Clerodendrum L. (Lamiaceae) in Thailand. Tropical Natural History
กลีบดอกแฉกลึกประมาณกึ่งหนึ่ง รังไข่มี 4 ช่อง มีขนคล้ายใยไหม ไม่มีเกสรเพศผู้ 11(2): 177-211.
ที่เป็นหมัน ผลรูปรี ยาว 1-2.5 ซม. ปลายเป็นติ่งแหลม สุกสีแดง ไร้ก้าน กลีบเลี้ยง
พับงอ เอนโดสเปิร์มเป็นชั้น (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ มะเกลือ, สกุล)
พบที่จีนตอนใต้ พม่า และภูมิภาคอินโดจีน ในไทยพบถึงภาคใต้ที่สุราษฎร์ธานี
ขึ้นตามป่าดิบแล้ง ป่าดิบชื้น ชายฝั่งทะเล หรือบนเขาหินปูน ความสูงถึงประมาณ
500 เมตร

เอกสารอ้างอิง
Phengklai, C. (1981). Ebenaceae. In Flora of Thailand. Vol. 2(4): 319-321.

พนมสวรรค์: ใบรูปฝ่ามือ 3-7 พู ช่อดอกรูปคล้ายพีระมิด ดอกสีส้มแดง ใบประดับคล้ายใบ ผลจัก 2-4 พู กลีบเลี้ยง
ติดทน (ภาพ: โขงเจียม อุบลราชธานี; ภาพดอก - PK, ภาพผล - RP)

พนมสวรรค์ต้น: ช่อดอกแบบช่อกระจุก ตั้งขึ้น ใบประดับรูปเส้นด้าย กลีบเลี้ยงสีชมพูอมน�้าตาล กลีบรูปสามเหลี่ยม
พญารากด�า: กลีบเลี้ยงพับงอ แฉกลึกเกือบจรดโคน ด้านในมีขนคล้ายใยไหม ผลไร้ก้าน (ภาพ: เขาสอยดาว จันทบุรี - PK)
ปลายแหลม ติดทน (ภาพ: เขาสอยดาว จันทบุรี - SSi)
291

58-02-089_213-292_Ency_new1-3_J-Coated.indd 291 3/1/16 5:59 PM