Page 351 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

ใบปลายยาว 3-3.5 ซม. ช่อดอกออกที่ปลายกิ่ง ก้านดอกสั้นหนา กลีบเลี้ยงรูปรี สารานุกรมพืชในประเทศไทย มะก่องข้าว
ยาวได้ถึง 1 ซม. กลีบดอกรูปรี ยาว 8-9 มม. เกสรเพศผู้ติดบนจำนฐำนดอก รังไข่
และก้านเกสรเพศเมียมีขนยาว ผลรูปรีหรือรูปขอบขนาน ยาว 4-6.5 ซม.
พบที่คาบสมุทรมลายู ชวา และเวียดนาม ในไทยพบทางภาคใต้ ขึ้นในป่าดิบชื้น
ความสูงถึงประมาณ 300 เมตร เป็นชนิดที่พบหนาแน่นที่สุดของสกุล Canarium
ในคาบสมุทรมลายู
มะกอกดอน: ช่อดอกแบบช่อกระจุกแยกแขนง ดอกสีเขียว แผ่นกลีบดอกด้านบนมีขนสีน�้าตาลหนาแน่น ผลแห้งแตก
เอกส�รอ้�งอิง ผิวมีตุ่มกระจาย (ภาพ: เชียงใหม่ - SSi)
Pooma, R. (1999). A preliminary account of Burseraceae in Thailand. Thai Forest
Bulletin (Botany) 27: 53-82. มะกอกน้ำ�
Elaeocarpus hygrophilus Kurz
วงศ์ Elaeocarpaceae
ไม้ต้น สูงได้ถึง 12 ม. ใบรูปไข่กลับ หรือแกมรูปขอบขนาน ยาว 5-12 ซม.
ปลำยมนหรือกลม ขอบจักฟันเลื่อย แผ่นใบเกลี้ยงทั้งสองด้ำน ก้านใบสีแดง ยาว
0.5-2 ซม. ช่อดอกออกตามซอกใบ ยาว 2-10 ซม. ดอกจ�านวนมาก ก้านดอกยาว
2-7 มม. กลีบเลี้ยงรูปใบหอก ยาว 5-7 มม. ด้านนอกมีขนสั้นนุ่ม ด้านในมีขนที่โคน
กลีบดอกรูปไข่กลับ ยาว 5-8 มม. เกลี้ยง ขอบจักชำยครุยลึกประมำณกึ่งหนึ่ง
ไม่มีต่อม ปลำยอับเรณูไม่มีขนแข็ง จำนฐำนดอกจัก 5 พู รังไข่มี 3 ช่อง มีขนประปราย
ก้านเกสรเพศเมียมีขนช่วงโคน ผลรูปรี ยาว 3-4 ซม. ปลายแหลมหรือมน ก้านผล
ยาว 0.7-1 ซม. (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ ไคร้ย้อย, สกุล)
พบที่พม่า ลาว และกัมพูชา ในไทยพบแทบทุกภาค ยกเว้นภาคใต้ ขึ้นตามริม
ล�าธารในป่าดิบแล้งและป่าดิบชื้น ความสูงระดับต�่า ๆ หรือปลูกเป็นไม้ผล ท�าเป็น
ผลไม้ดอง
มะกอกเกลื้อน: เปลือกแตกเป็นสะเก็ด ใบประกอบปลายคี่ ขอบจักฟันเลื่อย หูใบรูปลิ่มแคบ (ภาพหูใบ: เชียงใหม่ - RP;
ภาพเปลือก: ห้วยขาแข้ง อุทัยธานี - SR; ภาพผล: มุกดาหาร - PK)
เอกส�รอ้�งอิง
Phengklai, C. (1981). Elaeocarpaceae. In Flora of Thailand Vol. 2(4): 435.

มะกอกขน: ส่วนต่าง ๆ มีขนสั้นนุ่มสีน�้าตาลแดง หูใบรูปกลม กลีบเลี้ยงขยายในผล (ภาพ: ยะลา - RP)
มะกอกดอน มะกอกน�้ำ: ใบเรียงเวียน ขอบจักฟันเลื่อย ก้านใบแดง ช่อดอกแบบช่อกระจะ กลีบดอกจักชายครุย ผลปลายแหลม
(ภาพ: cultivated - RP)
Schrebera swietenioides Roxb.
วงศ์ Oleaceae มะก่องข้�ว, สกุล
ไม้ต้น สูงได้ถึง 15 ม. ใบประกอบปลายคี่ เรียงตรงข้ำม ใบประกอบย่อยมี 2-3 คู่ Abutilon Mill.
รูปรี รูปขอบขนาน หรือแกมรูปไข่ ยาว 7-15 ซม. แผ่นใบด้านล่างมีขนสั้นนุ่ม ก้านใบ วงศ์ Malvaceae
ยาว 0.5-1.5 ซม. ใบปลายยาวได้ถึง 4 ซม. ช่อดอกแบบช่อกระจุกแยกแขนง ออกที่ ไม้ล้มลุก ไม้พุ่ม หรือไม้ต้น ส่วนมำกมีขนหรือขนรูปดำวทั่วไป หูใบร่วงเร็ว
ปลายกิ่ง ยาว 6-15 ซม. ดอกจ�านวนมาก ก้านดอกยาว 1-5 มม. กลีบเลี้ยงรูปถ้วย ใบเรียงเวียน ขอบจักมนหรือจักฟันเลื่อย เส้นแขนงใบรูปฝ่ามือ ดอกออกเดี่ยว ๆ
ยาว 2-3 มม. จักไม่ชัดเจน ดอกสีเขียวรูปดอกเข็ม หลอดกลีบดอกยาว 0.8-1.1 ซม. ออกเป็นคู่ หรือเป็นช่อกระจุกตามซอกใบ หรือช่อแยกแขนงตามปลายกิ่ง ไม่มีริ้ว
มี 6-7 กลีบ รูปไข่กลับ ยาว 4-6 มม. ด้ำนบนมีขนสีน�้ำตำลหนำแน่น เกสรเพศผู้ ประดับ กลีบเลี้ยงรูประฆังปลายแยกเป็น 5 แฉก กลีบดอก 5 กลีบ เชื่อมติดกัน
2 อัน ติดที่คอหลอดกลีบดอก ก้ำนชูอับเรณูสั้นมำก รังไข่มี 2 ช่อง แต่ละช่องมีออวุล ที่โคนและแนบติดหลอดเกสรเพศผู้ ก้านเกสรเพศผู้แยกกระจายออกตามเส้าเกสร
4 เม็ด ก้านเกสรเพศเมียยาว 0.5-1 ซม. ยอดเกสรเป็นตุ่ม ผลแห้งแตก รูปขอบขนาน มี 5-20 คาร์เพล แต่ละคาร์เพลมีออวุล 2-9 เม็ด ก้านเกสรเพศเมียจ�านวนเท่าคาร์เพล
แกมรูปไข่กลับ ยาว 5-6 ซม. เส้นผ่านศูนย์กลาง 3-3.5 ซม. ผิวมีตุ่ม เมล็ดมีปีก ผลแห้งแยกเป็นซีกเท่ำจ�ำนวนคำร์เพล เมล็ดรูปคล้ายไต เกลี้ยงหรือมีขน
รูปไข่ แบน ยาว 3-4 ซม. รวมปีก
สกุล Abutilon อยู่ภ�ยใต้วงศ์ย่อย Malvoideae มีประม�ณ 100 ชนิด พบในเขตร้อน
พบที่อินเดีย พม่า กัมพูชา และลาว ในไทยพบทางภาคเหนือ ภาคตะวันออก และกึ่งเขตร้อน ในไทยมีประม�ณ 6 ชนิด ชื่อสกุลเป็นภ�ษ�อ�หรับ “aubutilan”
และภาคตะวันตกเฉียงใต้ ขึ้นตามป่าเต็งรัง ความสูงถึงประมาณ 900 เมตร ราก ที่เรียกพืชในสกุลนี้
เปลือก และใบมีรสขม มีสรรพคุณช่วยเจริญอาหาร แก้ท้องเสีย และใช้พอกแผล
ทั้งในคนและสัตว์เลี้ยง
มะก่องข้�ว
สกุล Schrebera Roxb. มีประม�ณ 8 ชนิด พบทั้งในอเมริก�เขตร้อน แอฟริก� Abutilon indicum (L.) Sweet
และเอเชีย ในไทยมีชนิดเดียว ชื่อสกุลตั้งต�มนักพฤกษศ�สตร์ช�วเยอรมัน ชื่อพ้อง Sida indica L.
Johann Christian Daniel von Schreber (1739-1810)
ไม้พุ่ม สูง 0.5-3 ม. มีขนละเอียดและขนรูปดำวหนำแน่นตำมล�ำต้น กิ่ง แผ่นใบ
เอกส�รอ้�งอิง ด้ำนล่ำง ก้ำนดอก กลีบเลี้ยงด้ำนนอก และผล หูใบรูปลิ่มแคบ ยาว 1-2 มม. ใบรูปไข่
Green, P.S. (2000). Oleaceae. In Flora of Thailand Vol. 7(2): 298-299. กว้าง ยาว 3-9 ซม. ปลายแหลมหรือแหลมยาว โคนรูปหัวใจ ขอบจักซี่ฟันไม่เป็นระเบียบ

331

59-02-089_293-398_Ency new1-3_J-Coated.indd 331 3/1/16 6:04 PM