Page 357 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

มะแตก
สารานุกรมพืชในประเทศไทย

สกุล Siphonodon Griff. มีประม�ณ 7 ชนิด พบในเอเชียเขตร้อนและออสเตรเลีย หรือเว้าตื้น ขอบเรียบ แผ่นใบด้ำนล่ำงมีนวล เส้นโคนใบสั้น เส้นแขนงใบข้างละ
ในไทยมีชนิดเดียว ชื่อสกุลม�จ�กภ�ษ�กรีก “siphon” หลอด และ “odous” ซี่ฟัน 7-15 เส้น เส้นแขนงใบย่อยแบบร่างแหหรือเรียงขนาน ก้านใบยาว 1-9 ซม. ดอกอยู่
อ�จหม�ยถึงลักษณะและรูปร่�งของกลีบดอก ภำยในฐำนดอกที่ขยำยออกเดี่ยว ๆ หรือเป็นคู่ตำมซอกใบ ใต้ใบ หรือตำมเดือยสั้น
ในกิ่งแก่ เส้นผ่านศูนย์กลาง 1-2 ซม. ก้านยาว 1-7 มม. ใบประดับที่โคนมี 3 ใบ
เอกส�รอ้�งอิง
Hou, D., I.A. Savinov and P.C. van Welzen. (2010). Celastraceae. In Flora of ยาว 1-2 มม. ช่องเปิดกว้าง 2-3 มม. ไม่มีขนด้ำนใน ใบประดับขนาดเล็ก กลีบรวม
Thailand Vol. 10(2): 196-198. สีแดงเข้ม (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ ไทร, สกุล)
พบที่พม่า จีนตอนใต้ และเวียดนาม ในไทยพบทางภาคเหนือที่เชียงใหม่ ตาก
และภาคตะวันออกเฉียงเหนือที่ขอนแก่น ขึ้นตามหินปูนที่โล่งในป่าเบญจพรรณ
หรือป่าดิบเขา ความสูงถึงประมาณ 1700 เมตร อยู่ภายใต้สกุลย่อย Urostigma
เอกส�รอ้�งอิง
Berg, C.C. and S. Gardner. (2007). A new species Ficus subg. Ficus (Moraceae)
from Thailand and two new records of Ficus species. Thai Forest Bulletin
(Botany) 35: 31.
Berg, C.C., N. Pattharahirantricin and B. Chantarasuwan. (2011). Moraceae. In
Flora of Thailand Vol. 10(4): 519, 530, 633.

มะดูก: ช่อดอกออกสั้น ๆ ตามซอกใบ กลีบดอกเรียงซ้อนเหลื่อมที่โคน แกนอับเรณูแผ่กว้าง วงเกสรเพศเมียแนบติด
จานฐานดอก เกสรเพศเมียเป็นแท่งสั้น ๆ ติดที่โคน (ภาพ: แก่งกระจาน เพชรบุรี - PK)
มะเดื่อไทย
Ficus thailandica C. C. Berg & S. Gardner
วงศ์ Moraceae
ไม้พุ่ม สูงได้ถึง 4 ม. มีขนสีเหลืองตำมกิ่งอ่อน หูใบ เส้นแขนงใบ ก้ำนใบ และ
ใบประดับ หูใบยาว 5-7 มม. ร่วงเร็ว ใบรูปไข่กลับหรือรูปขอบขนาน ยาว 6-20 ซม.
ปลายแหลมยาว โคนมน ขอบเรียบ เส้นแขนงใบข้างละ 4-6 เส้น เส้นแขนงใบย่อย มะเดื่อไทย: ปลายใบแหลมยาว figs ออกเดี่ยว ๆ หรือออกเป็นคู่ตามกิ่งที่ใบหลุดร่วง ด้านนอกมีขน (ภาพ: คลองยัน
แบบขั้นบันไดถี่ ก้านใบยาว 2.5-7 ซม. ดอกอยู่ภำยในฐำนดอกที่ขยำยออกเดี่ยว ๆ สุราษฎร์ธานี - SG)
หรือออกเป็นคู่ตำมกิ่งที่ใบหลุดร่วง รูปกลม เส้นผ่านศูนย์กลาง 1 ซม. ด้านนอกมีขน
ก้านช่อยาว 1-2 ซม ก้านฐานดอกยาว 1-3 มม. ใบประดับที่โคนมี 3 ใบ ยาวประมาณ
1 มม. ช่องเปิดกว้างประมาณ 1.5 มม. ไม่มีขนด้ำนใน (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ ไทร, สกุล)
พืชถิ่นเดียวของไทย ขึ้นเป็นกลุ่มเล็ก ๆ ตามชายป่าดิบชื้นทางภาคใต้ที่คลองยัน
จังหวัดสุราษฎร์ธานี ความสูงประมาณ 150 เมตร อยู่ภายใต้สกุลย่อย Ficus

มะเดื่อหอม
Ficus hirta Vahl
ไม้พุ่ม สูงได้ถึง 5 ม. มีขนหยำบและขนหยำบแข็งตำมกิ่ง หูใบ แผ่นใบทั้ง มะเดื่อหอม: มีขนหยาบและขนหยาบแข็งทั่วไป figs ออกเดี่ยว ๆ เป็นคู่ตามซอกใบหรือใต้ซอกใบ รูปกลม รูปรี
สองด้ำน ก้ำนใบ และฐำนดอก หูใบยาว 0.5-2 ซม. ร่วงเร็วหรือช้า ใบเรียงเวียน หรือรูปทรงกระบอก (ภาพซ้าย: นครพนม - PK; ภาพขวา: เบตง ยะลา - RP)
รูปรีถึงรูปใบหอก แกมรูปไข่หรือรูปไข่กลับ บำงครั้งจักเป็น 3-7 พู ยาว 5-25 ซม.
ปลายแหลมยาว โคนกลมหรือเว้าตื้น ขอบจักซี่ฟัน เส้นแขนงใบข้างละ 5-8 เส้น
เส้นแขนงใบย่อยแบบขั้นบันได ก้านใบยาว 1.5-12 ซม. ดอกอยู่ภายในฐานดอก
ที่ขยายออกเดี่ยว ๆ เป็นคู่ตามซอกใบหรือใต้ซอกใบ ฐำนดอกรูปกลม รูปรี หรือ
รูปทรงกระบอก เส้นผ่านศูนย์กลาง 1-2 ซม. ก้านสั้นหรือไร้ก้าน ใบประดับที่โคน
มี 3 ใบ ยาว 2-3 มม. ช่องเปิดกว้าง 2-3.5 มม. ด้ำนในมีขนหนำแน่น รอบ ๆ มี
ขนกระจุกหรือใบประดับหลำยอัน ยาวประมาณ 2 มม. (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ ไทร, สกุล)
พบที่อินเดีย เนปาล จีนตอนใต้ พม่า ภูมิภาคอินโดจีน มาเลเซียและอินโดนีเซีย
ขึ้นในป่าผลัดใบและไม่ผลัดใบ ความสูงถึงประมาณ 1300 เมตร อยู่ภายใต้สกุลย่อย
Ficus มีความผันแปรสูงทั้งรูปร่างและขนาดของใบ ฐานดอก และสิ่งปกคลุม มะเดื่อหิน: หูใบที่ปลายยอดสีชมพู โคนใบเว้าตื้น แผ่นใบด้านล่างมีนวล figs ออกเดี่ยว ๆ หรือเป็นคู่ตามซอกใบ
ใบมีสรรพคุณแก้โรคผิวหนัง ใต้ใบ หรือตามเดือยสั้น ๆ ในกิ่งแก่ (ภาพ: น�้าตกธารารักษ์ ตาก - RP)
มะแตก
มะเดื่อหิน Celastrus paniculatus Willd.

Ficus orthoneura H. Lév. & Vaniot วงศ์ Celastraceae
ไม้ต้น หรือกึ่งอาศัย สูงได้ถึง 10 ม. กิ่งเกลี้ยง หูใบที่ปลำยยอดรูปใบหอก ยำว
ไม้เถามีเนื้อไม้ แยกเพศต่ำงต้น ล�าต้นและกิ่งเป็นริ้ว มีช่องอากาศ มีขนสั้นนุ่ม
ได้ถึง 10 ซม. สีชมพูหรือเขียวอ่อน เกลี้ยงหรือมีขนประปราย ร่วงเร็ว ใบรูปรี หูใบขนาดเล็ก ร่วงเร็ว ใบเรียงเวียน รูปรี รูปไข่ หรือรูปไข่กลับ ยาว 6-15 ซม.
รูปขอบขนาน หรือแกมรูปไข่ ยาว 7-24 ซม. ปลำยมนหรือกลม โคนมน กลม
ปลายแหลมหรือแหลมยาว บางครั้งมนหรือเว้าตื้น โคนรูปลิ่ม มน หรือกลม ขอบจัก

337

59-02-089_293-398_Ency new1-3_J-Coated.indd 337 3/1/16 6:06 PM