Page 374 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

โมกการะเกตุ

โมกก�ระเกตุ สารานุกรมพืชในประเทศไทย
Wrightia karaketii D. J. Middleton
ไม้พุ่ม อาจสูงได้ถึง 10 ม. ใบรูปรี ยาว 9-21 ซม. ปลายบางครั้งมนหรือเว้าตื้น
ก้านใบยาวประมาณ 1 ซม. ก้านช่อดอกยาว 0.8-2.3 ซม. ก้านดอกยาวประมาณ
5 มม. กลีบเลี้ยงรูปไข่ ยาว 3.7-5.5 มม. ดอกสีแดง โคนกลีบด้ำนนอกสีเขียว
หลอดกลีบดอกยาวประมาณ 2 มม. กลีบรูปไข่กลับ ยาว 1.7-2 ซม. กะบังชั้นเดียว
เชื่อมติดกันเป็นวงแนบติดโคนกลีบดอก ประมาณ 4.5 มม. ปลำยจักชำยครุย ยาว
1.2-1.5 มม. รังไข่เกลี้ยง ก้านเกสรเพศเมียยาวประมาณ 6 มม. รวมยอดเกสร
ผลกำงออก ยาว 30-40 ซม. เกลี้ยง มีช่องอำกำศหนำแน่น เมล็ดยาวประมาณ โมกเขำ: ปลายใบแหลมยาว ดอกสีแดงอมส้ม กลีบรูปขอบขนาน กะบังชั้นเดียว แนบติดกลีบดอก ปลายจักมนหรือ
1.7 ซม. กระจุกขนยาวประมาณ 3 ซม. แหลม ผลแยกกัน มีขนละเอียด ไม่มีช่องอากาศ (ภาพ: สามร้อยยอด ประจวบคีรีขันธ์ - RP)
พืชถิ่นเดียวของไทย พบทางภาคเหนือที่อ�าเภอเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่ ใกล้ โมกเครือ
ชายแดนไทย-พม่า ขึ้นตามเขาหินปูนเตี้ย ๆ ในป่าเบญจพรรณ ความสูงประมาณ Kamettia chandeei D. J. Middleton
750 เมตร คล้ายโมกเขา W. lanceolata Kerr และโมกสยาม W. siamensis
D. J. Middleton แต่ใบขนาดใหญ่กว่า หลอดกลีบดอกสั้นกว่า และกะบังแฉกมากกว่า วงศ์ Apocynaceae
ค�าระบุชนิดตั้งตามชื่อนายปรีชา การะเกตุ ข้าราชการหอพรรณไม้ กรมอุทยานแห่งชาติ ไม้เถา ยาวได้ถึง 12 ม. ส่วนต่างๆ มีน�้ายางขาว ล�ำต้นแก่เป็นคอร์ก กิ่งอ่อนมี
สัตว์ป่า และพันธุ์พืช ผู้ร่วมเก็บตัวอย่างพรรณไม้ต้นแบบ ช่องอำกำศ ใบเรียงรอบข้อ 3 ใบ หรือเรียงตรงข้ำม รูปรีหรือรูปขอบขนาน ยาว
5.5-10.5 ซม. แผ่นใบเกลี้ยง ก้านใบยาว 0.6-1 ซม. ช่อดอกแบบช่อกระจุกซ้อน
โมกเข� ออกที่ปลายกิ่ง ยาว 3.5-14 ซม. ใบประดับรูปใบหอก ยาว 2-4 มม. ก้านดอกยาว
Wrightia lanceolata Kerr 3-4 มม. กลีบเลี้ยง 5 กลีบ รูปขอบขนานแกมรูปไข่ ยาวประมาณ 2.5 มม. ดอกสีขำว
ไม้พุ่ม สูงได้ประมาณ 5 ม. ใบรูปไข่ รูปใบหอก หรือแกมรูปไข่กลับ ยาว 3-10 ซม. กลีบเรียงซ้อนทับด้ำนซ้ำยในตำดอก หลอดกลีบดอกด้ำนนอกสีน�้ำตำลแดง
ก้านใบยาว 3-5 มม. ช่อดอกยาว 2-4 ซม. ก้านดอก ยาว 3-7 มม. กลีบเลี้ยงรูปไข่ ยาว 1.2-1.6 ซม. มี 5 กลีบ รูปใบหอกแกมรูปไข่ ยาว 1.2-1.8 ซม. เกสรเพศผู้
ยาว 1-3 มม. มีขนครุย ดอกสีแดงอมส้ม หลอดกลีบยาว 3-6 มม. กลีบรูปขอบขนาน ติดเหนือโคนหลอดกลีบดอกประมาณ 5 มม. ก้านชูอับเรณูสั้น อับเรณูยาวประมาณ
ยาว 1-1.7 ซม. กะบังชั้นเดียว แนบติดกลีบดอก ยาว 3-4 มม. ปลำยจักมนหรือ 2.5 มม. ไม่แนบติดก้ำนเกสรเพศเมีย รังไข่เกลี้ยง ก้านเกสรเพศเมียยาว 1-3.5 มม.
แหลมไม่เป็นระเบียบ อับเรณูยาว 7-9 มม. รังไข่มีขนละเอียด ก้านเกสรเพศเมียยาว รวมยอดเกสร ผลเป็นฝักคู่ รูปกระสวย เกลี้ยง มีช่องอำกำศ ยาวได้ถึง 20 ซม.
5-6 มม. รวมยอดเกสร ผลแยกกัน มีขนละเอียดกระจำย ไม่มีช่องอำกำศ ยาว เมล็ดรูปแถบ แบน ยาวประมาณ 1.5 ซม. รวมปีกทั้งสองข้าง
10-15 ซม. เมล็ดยาวประมาณ 1 ซม. กระจุกขนยาวประมาณ 2 ซม. พืชถิ่นเดียวของไทย พบทางภาคตะวันตกเฉียงใต้ที่แก่งกระจาน จังหวัด
พืชถิ่นเดียวของไทย พบที่สามร้อยยอด จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ ขึ้นตามเขา เพชรบุรี ความสูง 400-750 เมตร ชื่อชนิดตั้งตามชื่อนายจันดี เห็มรัตน์ เจ้าหน้าที่
หินปูนเตี้ย ๆ ความสูงถึงประมาณ 300 เมตร หอพรรณไม้ กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช ผู้ร่วมเก็บตัวอย่างกับ D. J.
Middleton ผู้ศึกษาพืชวงศ์โมกในไทย
เอกส�รอ้�งอิง
Middleton, D.J. (1999). Apocynaceae. In Flora of Thailand Vol. 7(1): 42-43, 79-90. เอกส�รอ้�งอิง
________. (2010). Three new species of Wrightia (Apocynaceae: Apocynoideae) from Middleton, D.J., S. Suddee and S. Lindsay. (2005). A new species of Kamettia
Thailand. Gardens’ Bulletin Singapore 61(2): 369-378. (Apocynaceae: Rauvolfioideae), a new genus to Thailand. Thai Forest Bulletin
(Botany) 33: 75-80.

โมกเครือ: ช่อดอกแบบช่อกระจุกซ้อน หลอดกลีบด้านนอกสีน�้าตาลแดง ผลเป็นฝักคู่ เกลี้ยง มีช่องอากาศ
(ภาพ: แก่งกระจาน เพชรบุรี; ภาพดอก - DM, ภาพผล - RP)
โมกแดง
โมก: กะบัง 2 ชั้น มีขนสั้นนุ่ม กะบังหน้ากลีบดอกแนบติดกลีบดอกกึ่งหนึ่ง จักลึก กะบังระหว่างกลีบดอกปลาย Wrightia dubia (Sims) Spreng.
แยก 2 แฉก ผลติดกัน ผิวไม่มีช่องอากาศ เมล็ดมีกระจุกขน (ภาพซ้าย: ขอนแก่น - PK; ภาพขวา: สุราษฎร์ธานี - RP)
วงศ์ Apocynaceae
ชื่อพ้อง Cameraria dubia Sims
ไม้พุ่ม สูงได้ถึง 2 ม. ใบรูปรี รูปขอบขนานหรือรูปไข่กลับ ยาว 3.5-25 ซม.
แผ่นใบมีจุดโปร่งแสงทั่วไป ก้านใบยาว 0.2-1 ซม. ช่อดอกยาว 2.5-4 ซม. ก้านดอก
ยาว 4-6 มม. กลีบเลี้ยงรูปไข่ ยาว 1-3 มม. ดอกสีชมพู แดง หรือขำว ดอกบำน
รูปกรวย หลอดกลีบดอกยาว 0.5-1.5 ซม. กลีบรูปไข่ ยาว 1-2.5 ซม. ปลายแหลมยาว
หรือมน กะบัง 2 ชั้น กะบังหน้ำกลีบดอกแนบติดกลีบดอก ยาว 1.5-4 ซม. กะบัง
ระหว่างกลีบดอกสั้นกว่า เกสรเพศผู้ติดประมาณกึ่งกลางหลอดกลีบดอก อับเรณู
ยาว 5-6 มม. รังไข่เกลี้ยง ก้านเกสรเพศเมียยาว 3-5 มม. รวมยอดเกสร ผลปลำย
เชื่อมติดกันแล้วกำงออก เกลี้ยง ไม่มีช่องอำกำศ ยาว 13-30 ซม. เมล็ดยาว
โมกกำระเกตุ: ดอกสีแดง กะบังชั้นเดียว เชื่อมติดกันเป็นวงแนบติดกลีบดอกที่โคน ปลายจักชายครุย ผลกางออก
เกลี้ยง มีช่องอากาศหนาแน่น (ภาพ: เชียงดาว เชียงใหม่: ภาพดอก - RP, ภาพผล - PK) 1.5-2.5 ซม. ขนกระจุกยาว 2.5-5.5 ซม.

354

59-02-089_293-398_Ency new1-3_J-Coated.indd 354 3/1/16 6:10 PM