Page 381 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

ยางเสียน
สารานุกรมพืชในประเทศไทย

มักมีขนสั้นนุ่ม ปลายมีติ่งแหลม หลอดกลีบเลี้ยงที่หุ้ม เรียบ เป็นสันหรือปีก โคนคอด ช่อแยกแขนงยาว 3-7 ซม. มี 3-5 ดอก ก้านดอกยาวประมาณ 1 มม. หลอดกลีบเลี้ยง
กลีบเลี้ยง 2 อันขยำยเป็นปีกยำว มีเส้นปีก 3 เส้น ปีกสั้น 3 อัน รูปรีกว้ำงหรือกลม ยาวประมาณ 1 ซม. กลีบยาวยาว 1-1.5 ซม. กลีบสั้นยาวประมาณ 5 มม. กลีบดอก
ยาวประมาณ 3 ซม. ด้านนอกมีขนสั้นนุ่ม เกสรเพศผู้ 30 อัน อับเรณูยาวประมาณ
สกุล Dipterocarpus อยู่ภ�ยใต้เผ่� Dipterocarpeae โคนกลีบเลี้ยงในผลเรียงจรดกัน 8 มม. หลอดกลีบเลี้ยงหุ้มผลยำว 3-4 ซม. มี 5 สัน เป็นปีกกว้ำง 0.5-1 ซม.
ร่วมกับสกุล Anisoptera, Cotylelobium และ Vatica มีประม�ณ 70 ชนิด พบที่ ปีกยาวยาว 8-13 ซม. ปีกสั้นยาวประมาณ 1 ซม. ขอบพับกลับ
ศรีลังก� อินเดีย บังกล�เทศ พม่� จีนตอนใต้ ภูมิภ�คอินโดจีนและม�เลเซีย
ในไทยมี 17 ชนิด ชื่อสกุลม�จ�กภ�ษ�กรีก “dipteros” 2 ปีก และ “karpos” พบที่อินเดียรวมหมู่เกาะอันดามัน ศรีลังกา บังกลาเทศ พม่า ภูมิภาคอินโดจีน
ผล หม�ยถึงผลมี 2 ปีก ส่วนม�กเป็นไม้ขน�ดใหญ่ เนื้อไม้ใช้ก่อสร้�ง น้ำ�มันย�ง ยกเว้นเวียดนามตอนบน ในไทยพบทุกภาค ขึ้นตามที่ราบลุ่มริมล�าธารหรือแม่น�้า
ใช้ในอุตส�หกรรมหล�ยประเภท ในป่าดิบแล้ง ความสูงถึงประมาณ 500 เมตร
ย�งกร�ด ย�งบูเก๊ะ
Dipterocarpus intricatus Dyer Dipterocarpus acutangulus Vesque

ไม้ต้น ผลัดใบ หูใบรูปรี ยาวประมาณ 1.5 ซม. ใบรูปไข่หรือแกมรูปขอบขนาน ยาว ไม้ต้น กิ่งและใบแก่เกือบเกลี้ยง หูใบยาวได้ถึง 1.3 ซม. ด้านนอกมีขน ใบรูปรี
10-25 ซม. ปลำยมนกลม โคนเว้ำตื้น เส้นแขนงใบข้ำงละ 10-15 เส้น เรียงจรดกัน หรือรูปไข่ ยาว 7-14 ซม. ปลายแหลมหรือแหลมยาว โคนรูปลิ่มหรือมน เส้นแขนงใบ
ใกล้ขอบใบ ก้านใบยาว 2-5 ซม. ช่อดอกออกหนาแน่นช่วงปลายกิ่ง ยาวได้ถึง 10 ซม. ข้ำงละ 10-13 เส้น ก้านใบยาว 1.5-3 ซม. ช่อดอกยาว 3.5-6 ซม. ก้านดอกยาว
ช่อแยกสองง่าม ยาว 7-10 ซม. มี 5-8 ดอก ก้านดอกยาว 1-2 มม. หลอดกลีบเลี้ยง 3-5 มม. หลอดกลีบเลี้ยงยาว 7-8 มม. ด้ำนในมีขนสั้นนุ่ม กลีบยาวยาว 1-1.5 ซม.
มีครีบเป็นสัน 5 แนว พับไปมำ กลีบยาวยาว 1.5-2 ซม. กลีบสั้นยาวประมาณ กลีบสั้นยาว 3-4 มม. กลีบดอกยาวประมาณ 3.5 ซม. เกสรเพศผู้ 15 อัน ก้านชูอับเรณู
3 มม. พับงอกลับ กลีบดอกยาว 3.5-4 ซม. ด้านนอกมีขนละเอียด เกสรเพศผู้ 30 อัน ยาวเท่า ๆ อับเรณู ยาวประมาณ 5 มม. หลอดกลีบเลี้ยงหุ้มผลมีสันตื้น ๆ 5 สัน
อับเรณูยาวประมาณ 4 มม. หลอดกลีบเลี้ยงหุ้มผลมีครีบเป็นปีกกว้ำง 3-4 มม. ยาว 2.5-3 ซม. ปีกยาวยาว 10-14 ซม. ปีกสั้นยาวประมาณ 5 มม. ขอบพับงอกลับ
พับไปมำ หลอดกลีบยาวประมาณ 2 ซม. ปีกยาวยาว 6-7 ซม. ปีกสั้นยาวประมาณ พบที่คาบสมุทรมลายู บอร์เนียว และภาคใต้ตอนล่างของไทยพบที่ยะลา ขึ้น
1 ซม. ขอบงอกลับ ตามสันเขาในป่าดิบชื้น ความสูง 600-1000 เมตร
พบในภูมิภาคอินโดจีน ในไทยพบทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคตะวันออก
ภาคตะวันออกเฉียงใต้ และภาคตะวันตกเฉียงใต้ ขึ้นหนาแน่นตามป่าเต็งรังและ ย�งยูง
ที่ราบที่เป็นหินทราย ความสูงถึงประมาณ 800 เมตร Dipterocarpus grandiflorus (Blanco) Blanco
ชื่อพ้อง Mocanera grandiflora Blanco
ย�งขน ไม้ต้น กิ่งเกลี้ยง มีไข ตำยอดมีขนกระจุกสั้นนุ่มหนำแน่น หูใบรูปขอบขนาน
Dipterocarpus baudii Korth. ยาว 2-9 ซม. ใบรูปรีหรือรูปไข่ ยาว 10-25 ซม. ปลายแหลมสั้น โคนมนหรือเว้าตื้น
ไม้ต้น ส่วนต่ำง ๆ มีขนกระจุกยำวสีน�้ำตำลแดงหนำแน่น ขนยำว 3-4 มม. แผ่นใบเกลี้ยง เส้นแขนงใบข้ำงละ 10-18 เส้น ก้านใบยาว 4-8 ซม. ช่อดอกยาว
หูใบรูปแถบ ยาวได้ถึง 15 ซม. ใบรูปรีกว้าง ยาว 15-35 ซม. ปลายแหลมยาว โคนแหลม ได้ถึง 18 ซม. มี 2-5 ดอก เรียงห่าง ๆ ก้านดอกยาว 2-4 มม. หลอดกลีบเลี้ยงยาว
กลม หรือเว้าตื้น เส้นแขนงใบข้ำงละ 12-18 เส้น ก้านใบยาว 3-6 ซม. ช่อดอกยาว 1.2-1.5 ซม. กลีบยาวยาว 2.5-3.5 ซม. กลีบสั้นยาวประมาณ 5 มม. กลีบดอก
3-5 ซม. มี 3-6 ดอก ก้านดอกสั้นมาก หลอดกลีบเลี้ยงยาวประมาณ 1 ซม. กลีบยาว รูปใบหอก ยาว 3-5 ซม. ด้านนอกมีขนละเอียด เกสรเพศผู้ 30 อัน อับเรณูยาว
ยาวประมาณ 1.5 ซม. กลีบสั้นยาว 3-5 มม. กลีบดอกยาว 4-6 ซม. ด้านนอกมีขน 0.8-1 ซม. หลอดกลีบเลี้ยงหุ้มผลยำว 4-7 ซม. มีสันครีบ 5 สัน เป็นปีกกว้ำง
รูปดาวสั้นประปราย เกสรเพศผู้ 30 อัน อับเรณูยาว 7-9 มม. หลอดกลีบเลี้ยง 1-1.5 ซม. ปีกยาวยาว 14-20 ซม. ปีกสั้นยาวประมาณ 2 ซม. พับงอกลับเล็กน้อย
หุ้มผลเรียบ ยาว 2-2.5 ซม. ปีกยาวยาว 10-20 ซม. ปีกสั้นยาว 1.5-3 ซม. ปีกสั้น พบที่อินเดียรวมหมู่เกาะอันดามัน พม่า เวียดนามตอนใต้ คาบสมุทรมลายู สุมาตรา
ขอบพับกลับเล็กน้อย และฟิลิปปินส์ ในไทยพบทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนบนที่บึงกาฬ นครพนม
พบที่พม่า กัมพูชา เวียดนามตอนใต้ คาบสมุทรมลายู และสุมาตรา ในไทยพบทาง และภาคใต้ ขึ้นตามป่าดิบแล้ง และป่าดิบชื้น ความสูงถึงประมาณ 600 เมตร
ภาคตะวันออกเฉียงใต้ ภาคตะวันตกเฉียงใต้ และภาคใต้ ขึ้นตามป่าดิบแล้งที่
ค่อนข้างชื้น และป่าดิบชื้น ความสูงถึงประมาณ 550 เมตร ย�งว�ด
Dipterocarpus chartaceus Symington
ย�งแข็ง
ไม้ต้น ตำยอดมีขนสีน�้ำตำลหนำแน่น หูใบรูปใบหอก ยาวได้ถึง 8 ซม. ใบรูปรี
Dipterocarpus retusus Blume หรือรูปไข่ ยาว 8-13 ซม. ปลายแหลม โคนรูปลิ่ม เส้นแขนงใบข้ำงละ 10-15 เส้น
ไม้ต้น กิ่งมีขนสั้นนุ่ม หรือเกลี้ยง มีไข หูใบรูปใบหอกหรือรูปแถบ ยาว 9-13 ซม. ก้านใบยาว 2-3 ซม. ใบแห้งสีน�้ำตำลแดง ช่อดอกยาว 2-6 ซม. มี 3-6 ดอก ก้านดอก
ใบรูปรี ยาว 11-28 ซม. ปลายแหลมสั้น ๆ โคนรูปลิ่ม เส้นแขนงใบข้ำงละ 16-21 เส้น สั้น หลอดกลีบเลี้ยงยาว 1.5-2 ซม. กลีบยาวยาว 1-1.5 ซม. กลีบสั้นยาวประมาณ
เรียงจรดกันใกล้ขอบใบ แผ่นใบเกลี้ยง ก้านใบยาว 3-7 ซม. ช่อดอกยาวได้ถึง 10 ซม. 2 มม. กลีบดอกรูปใบหอก ยาวประมาณ 2.5 ซม. ด้านนอกมีขนกระจุกละเอียด
มี 3-7 ดอก ก้านดอกยาว 2-4 มม. หลอดกลีบเลี้ยงรูปถ้วย ยาว 1.3-1.5 ซม. กลีบยาว เกสรเพศผู้ 30 อัน อับเรณูยาวประมาณ 5 มม. หลอดกลีบเลี้ยงหุ้มผลเรียบ ยาว
ยาว 1-2.5 ซม. กลีบสั้นยาว 2-5 มม. กลีบดอกยาว 4-6.5 ซม. เกสรเพศผู้ 30 อัน 2-2.5 ซม. ปีกยาวยาว 8-13 ซม. ปีกสั้นยาว 4-5 มม. ขอบพับกลับ
อับเรณูยาว 7-8 มม. หลอดกลีบเลี้ยงหุ้มผลเรียบ ยาว 2.5-3 ซม. ปีกยาวยาว
พบที่คาบสมุทรมลายูและภาคใต้ของไทย ขึ้นตามป่าดิบชื้นโดยเฉพาะใกล้
12-25 ซม. ปีกสั้นยาว 1.5-2 ซม. ขอบพับกลับเล็กน้อย ชายฝั่งทะเล และป่าชายหาด ความสูงไม่เกิน 100 เมตร
พบที่อินเดีย พม่า ภูมิภาคอินโดจีน คาบสมุทรมลายู ชวา และหมู่เกาะซุนดาน้อย
ในไทยพบกระจายห่าง ๆ แทบทุกภาค ยกเว้นภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ขึ้นตามสันเขา ย�งเสียน
ในป่าดิบแล้งที่ค่อนข้างชุ่มชื้น และป่าดิบชื้น ความสูง 700-1100 เมตร
Dipterocarpus gracilis Blume
ย�งน� ไม้ต้น ตำดอกมีขนสีน�้ำตำลอ่อนหนำแน่น หูใบรูปแถบ ยาว 5-8 ซม. ใบรูปรี
Dipterocarpus alatus Roxb. ex G. Don หรือรูปไข่กลับ ยาว 8-22 ซม. ปลายแหลมสั้นหรือแหลมยาว โคนรูปลิ่ม เส้นแขนงใบ
ข้ำงละ 12-18 เส้น ก้านใบยาว 2-4 ซม. ช่อดอกยาว 3-9 ซม. มี 2-6 ดอก ก้านดอก
ชื่อพ้อง Dipterocarpus philippinensis Foxw. ยาว 1-4 มม. หลอดกลีบเลี้ยงยาวประมาณ 1 ซม. กลีบยาวยาว 1-1.5 ซม. กลีบสั้นยาว
ไม้ต้น ตำยอดมีขนยำวหนำแน่น หูใบรูปใบหอก ยาวได้ถึง 10 ซม. ใบรูปรีหรือ 2-3 มม. กลีบดอกยาว 4-5 ซม. ด้านนอกมีขนสั้นนุ่ม เกสรเพศผู้ 30 อัน อับเรณู
รูปไข่ ยาว 9-24 ซม. ปลายแหลมหรือแหลมยาว โคนรูปลิ่มกว้าง กลม หรือเว้าตื้น ยาว 4-6 มม. หลอดกลีบเลี้ยงหุ้มผลเรียบ ยาว 1.5-1.8 ซม. ปีกยาวยาว 10-17 ซม.
เส้นแขนงใบข้ำงละ 12-20 เส้น ก้านใบยาว 2-6 ซม. ช่อดอกยาวได้ถึง 10 ซม. ปีกสั้นยาว 1.5-2 ซม. ขอบพับกลับเกือบจรดกัน

361

59-02-089_293-398_Ency new1-3_J-Coated.indd 361 3/1/16 6:13 PM