Page 392 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

ระย่อมหลวง

ระย่อมหลวง สารานุกรมพืชในประเทศไทย
Rauvolfia cambodiana Pierre ex Pit.
ไม้พุ่ม สูงได้ถึง 2 ม. ใบรูปขอบขนานหรือรูปใบหอก ยาว 12-30 ซม. เส้นแขนงใบ
ข้างละ 12-25 เส้น ก้านใบยาว 1-3.5 ซม. ช่อดอกออกเดี่ยว ๆ ยาว 4-10 ซม.
ก้านช่อหนา ยาว 1.5-4.5 ซม. ก้านดอกยาว 3-6.5 มม. กลีบเลี้ยงรูปไข่แกมรูปขอบขนาน
ยาว 1.5-2.5 มม. ดอกสีขาว หลอดกลีบดอกมีปื้นแดงหรือม่วง ยาว 1-1.5 ซม.
ด้านในมีขนสั้นนุ่มรอบปากหลอด กลีบรูปรี ยาว 2-4 มม. เกสรเพศผู้ติดใกล้ปากหลอด
คาร์เพลแยกกัน เกสรเพศเมียยาว 6-7 มม. รวมยอดเกสร ผลออกเป็นคู่ รูปรี
ยาว 0.7-1.1 ซม. ระย่อมใบบาง: ช่อดอกหลายช่อเวียนรอบข้อตามปลายกิ่งหรือซอกใบ ดอกขนาดเล็ก ผลออกเป็นคู่เชื่อมติดกันที่โคน
พบที่เวียดนาม และกัมพูชา ในไทยพบแทบทุกภาค ยกเว้นภาคใต้ ขึ้นตาม (ภาพ: ห้วยยาง ประจวบคีรีขันธ์ - RP)
ป่าเบญจพรรณ และป่าดิบแล้ง ความสูงถึงประมาณ 800 เมตร

ระย่อมใหญ่
Rauvolfia verticillata (Lour.) Baill.
ชื่อพ้อง Dissolaena verticillata Lour.
ไม้พุ่ม สูงได้ถึง 5 ม. ใบรูปขอบขนาน รูปใบหอก หรือแกมรูปไข่กลับ ยาว
3-30 ซม. เส้นแขนงใบข้างละ 9-18 เส้น ก้านใบยาว 0.5-1 ซม. ช่อดอกหลายช่อ ระย่อมหลวง: ช่อดอกออกเดี่ยว ๆ ก้านช่อหนา หลอดกลีบดอกมีปื้นแดงหรือม่วง ผลออกเป็นคู่แยกกัน
เรียงเวียนรอบข้อตามปลายกิ่ง ยาวได้ถึง 12 ซม. ก้านช่อสั้นหรือยาวได้ถึง 10 ซม. (ภาพ: ซับจ�าปา ลพบุรี - RP)
ก้านดอกยาว 3.5-7.5 มม. กลีบเลี้ยงรูปไข่หรือรูปขอบขนาน ยาว 1.5-2.5 มม.
ดอกสีขาวหรือสีแดง หลอดกลีบดอกยาว 1-1.8 ซม. มีขนรอบปากหลอด กลีบรูปรี
ยาว 2-4 มม. เกสรเพศผู้ติดใกล้ปากหลอด คาร์เพลแยกกัน เกสรเพศเมียยาว
0.4-1 ซม. รวมยอดเกสร ผลออกเป็นคู่ รูปรี ยาว 0.8-1.4 ซม.
พบที่อินเดีย ศรีลังกา จีนตอนใต้ พม่า ภูมิภาคอินโดจีนและมาเลเซีย ฟิลิปปินส์
ขึ้นตามป่าเบญจพรรณ ป่าดิบแล้ง และป่าดิบเขา ความสูงถึงประมาณ 1600 เมตร
เอกสารอ้างอิง ระย่อมใหญ่: ช่อดอกหลายช่อเรียงเวียนรอบข้อตามปลายกิ่ง ดอกสีขาวหรือสีแดง (ภาพ: ห้วยยาง ประจวบคีรีขันธ์ - RP)
Li, B., A.J.M. Leeuwenberg and D.J. Middleton. (1995). Apocynaceae. In Flora
of China Vol. 16: 157-159. รักทะเล
Middleton, D.J. (1999). Apocynaceae. In Flora of Thailand Vol. 7(1): 50-55.
Scaevola taccada (Gaertn.) Roxb.
วงศ์ Goodeniaceae
ชื่อพ้อง Scaevola sericea Vahl
ไม้พุ่ม อาจสูงได้ถึง 7 ม. แตกกิ่งหนาแน่น มีขนสีขาวคล้ายไหมเป็นกระจุก
ตามซอกใบ ใบเรียงเวียนชิดกันตอนปลายกิ่ง รูปใบพายแกมรูปไข่กลับ ยาว
12-23 ซม. ปลายกลม โคนสอบเรียวจรดล�าต้น ขอบเรียบ จักฟันเลื่อยห่างๆ
หรือจักมนช่วงปลายกลีบ แผ่นใบเกลี้ยงหรือมีขนก�ามะหยี่ ช่อดอกแบบช่อกระจุก ยาว
2-4 ซม. ก้านช่อยาว 0.5-1 ซม. ใบประดับรูปสามเหลี่ยมขนาดเล็ก หลอดกลีบเลี้ยง
เรียวแคบ ยาว 2-5 มม. ติดทน ดอกสีขาวมีสีม่วงอ่อนแซม โคนหลอดกลีบมีขน
หนาแน่น ดอกสมมาตรด้านข้าง แยกจรดโคนด้านเดียว กลีบรูปใบพาย ยาว 1-2 ซม.
ขอบบางเป็นคลื่น เกสรเพศผู้ 5 อัน ก้านชูอับเรณูสั้น รูปเส้นด้าย บิดงอรอบ
ก้านเกสรเพศเมีย ก้านเกสรเพศเมียโค้งงอ โคนและปลายมีขนสั้นนุ่ม รังไข่ใต้
วงกลีบ ผลสด เส้นผ่านศูนย์กลาง 1-1.5 ซม. สุกสีขาวครีม มี 1-2 เมล็ด
ระย่อม: ไม้พุ่มเตี้ย ใบเรียงรอบข้อ 3-5 ใบ ช่อดอกออกเดี่ยว ๆ ตามปลายกิ่ง ดอกรูปดอกเข็ม หลอดกลีบดอกยาว พบที่แอฟริกา มาดากัสการ์ อินเดีย ปากีสถาน ศรีลังกา จีน ไต้หวัน ญี่ปุ่น
(ภาพ: ท่าสองยาง ตาก - PK) ภูมิภาคมาเลเซีย ฟิลิปปินส์ นิวกินี ออสเตรเลีย และหมู่เกาะแปซิฟิก ในไทยพบ
ทางภาคใต้ตามชายทะเล และภาคตะวันออกเฉียงใต้ มีสรรพคุณด้านสมุนไพร
หลายอย่าง มีฤทธิ์ต้านเชื้อไวรัส เชื้อรา และแบคทีเรีย

สกุล Scaevola L. มี 80-100 ชนิด ส่วนใหญ่พบในออสเตรเลีย ในไทยมีพืชพื้น
เมืองชนิดเดียว และเป็นไม้ประดับ 1 ชนิด คือ สแคโวลา S. aemula R. Br. หรือ
Fairy Fan-flower มีถิ่นกำาเนิดในออสเตรเลีย มีหลากสายพันธุ์ เป็นไม้ล้มลุกทอดนอน
ชื่อสกุลตั้งตาม Mucius Scaevola วีรบุรุษชาวโรมันช่วงก่อนคริสต์ศักราช ที่ถนัดซ้าย
และภาษาละติน “scaevus” ซ้าย หมายถึงกลีบดอกบิดเวียนด้านซ้ายแยกจรด
โคนด้านเดียว
เอกสารอ้างอิง
Hong, D. and D.G. Howarth. (2011). Goodeniaceae In Flora of China Vol. 19: 568.
Larsen, K. (1975). Goodeniaceae. In Flora of Thailand Vol. 2(3): 278-279.
Shannon, K., W.L. Wagner and D.H. Nicolson. (1997). Proposal to conserve
the name Scaevola taccada (Goodeniaceae) with a conserved type. Taxon
ระย่อมตีนเป็ด: เส้นแขนงใบเรียงจรดกันเป็นเส้นขอบใน ช่อดอกหลายช่อเรียงเวียนรอบข้อตามปลายกิ่ง ผลออก 46: 801-802.
เดี่ยว ๆ สุกสีด�า (ภาพดอก: ศรีพังงา พังงา, ภาพผล: cultivated; - RP)

372

59-02-089_293-398_Ency new1-3_J-Coated.indd 372 3/1/16 6:11 PM