Page 419 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

พบที่อินเดีย พม่า จีนตอนใต้ ภูมิภาคอินโดจีน และฟิลิปปินส์ (เกาะลูซอน) สารานุกรมพืชในประเทศไทย ส้มกุ้ง
ในไทยพบทางภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคกลาง ภาคตะวันออก และ
ภาคตะวันตกเฉียงใต้ ขึ้นกระจายห่าง ๆ ในป่าเต็งรัง ป่าดิบเขา หรือขึ้นหนาแน่น
เป็นผืนป่าขนาดใหญ่ปนกับสนสองใบ ความสูงถึงประมาณ 1800 เมตร ปลูกเป็น
ไม้สวนป่าในหลายประเทศทั้งในเอเชีย แอฟริกา และอเมริกาใต้

เอกสารอ้างอิง
Fu, L., N. Li, T.S. Elias and R.R. Mill. (1999). Pinaceae. In Flora of China Vol. 4: 15.
Phengklai, C. (1972). Pinaceae. In Flora of Thailand Vol. 2(2): 193-194.

สนุ่น: ขึ้นตามที่โล่งริมล�าธาร ช่อดอกออกหลังผลิใบอ่อน ช่อดอกแบบช่อหางกระรอก มีขนสั้นนุ่ม บนก้านช่อมีใบ
2-3 ใบ มีขนยาว (ภาพ: ถนนแม่สอด-อุ้มผาง ตาก - PK)
สบ
Altingia excelsa Noronha
วงศ์ Hamamelidaceae
ไม้ต้น สูง 20-40 ม. ตามีเกล็ดหุ้ม หูใบยาว 2-6 มม. ใบเรียงเวียน รูปรี รูปไข่
หรือแกมรูปขอบขนาน ยาว 6-12 ซม. ปลายแหลมหรือยาวคล้ายหาง โคนมนหรือกลม
ขอบจักมนหรือจักฟันเลื่อย มีต่อมสีด�าตามขอบจัก แผ่นใบมีตุ่มทั่วไป เส้นแขนงใบ
ข้างละ 6-8 เส้น ก้านใบยาว 1-3 ซม. ไม่มีกลีบดอกและกลีบเลี้ยง ช่อดอกเพศผู้
แบบช่อกระจุกแน่น รูปรีกว้างเกือบกลม 6-14 ช่อ มีก้าน โคนมีใบประดับ 1-4 ใบ
เรียงบนแกนคล้ายช่อกระจะ ยาว 5-10 ซม. ดอกย่อยจ�านวนมาก ช่อดอกเพศเมีย
แบบช่อกระจุกแน่น มี 10-28 ดอก ก้านช่อยาว 2-3 ซม. ขยายเล็กน้อยในผล
สนสองใบ: ขึ้นเป็นกลุ่ม เปลือกหนาแตกเป็นร่องลึก สีน�้าตาลเข้มหรือด�า ใบมี 2 ใบในแต่ละกระจุก โคนรูปไข่แคบ เกสรเพศผู้ 4-5 อัน ก้านชูอับเรณูยาวประมาณ 1 มม. เป็นหมันในดอกเพศเมีย
(ภาพ: ภูกระดึง เลย; ภาพซ้าย - PT, ภาพขวา - TP)
หรือไม่มี รังไข่อยู่ใต้วงเกสรเพศผู้ มี 2 ช่อง ออวุลจ�านวนมาก ก้านเกสรเพศเมีย
2 อัน รูปลิ่มแคบ ยาว 3-4 มม. กางออก ติดทน ผลรวมเส้นผ่านศูนย์กลาง 1.5-2.5 ซม.
ผลย่อยแบบแห้งแตก มี 4-18 ผล แต่ละผลย่อยมีเมล็ดเดียวที่เจริญ ขอบมีปีก
แคบ ๆ เมล็ดที่ไม่เจริญจ�านวนมาก ไม่มีปีก
พบที่อินเดีย ภูฏาน จีนตอนใต้ พม่า ภูมิภาคอินโดจีน และภูมิภาคมาเลเซีย
ในไทยพบกระจายห่าง ๆ ทุกภาค ขึ้นใกล้ล�าธารในป่าดิบแล้ง และป่าดิบชื้น ความสูง
600-800 เมตร ชันที่เกิดจากเนื้อไม้ที่ถูกเจาะท�าลายมีกลิ่นหอม เป็นสมุนไพรและ
ใช้ท�าน�้าหอม

สกุล Altingia Noronha มีประมาณ 11 ชนิด พบเฉพาะในเอเชียเขตร้อน ในไทย
สนสามใบ: เปลือกแตกเป็นร่องลึกสีน�้าตาลปนเทา ลอกเป็นแผ่นบาง ๆ ใบมี 3 ใบในแต่ละกระจุก โคนรูปไข่ (ภาพซ้าย: มี 2 ชนิด อีกชนิดคือ A. siamensis Craib พบทางภาคเหนือ ใบเรียวยาวกว่า
ภูกระดึง เลย - SSi; ภาพขวา: แม่สะเรียง แม่ฮ่องสอน - PPr)
โคนเรียวสอบ ชื่อสกุลตั้งตามชาวเยอรมัน ผู้ศึกษาวัฒนธรรมและประเพณี
สนุ่น เอเชียตะวันออก Jacobus Alting (1618-1679)
Salix tetrasperma Roxb. เอกสารอ้างอิง
วงศ์ Salicaceae Phengklai, C. (2001). Hamamelidaceae. In Flora of Thailand Vol. 7(3): 400-401.
Vink, W. (1957). Hamamelidaceae. In Flora Malesiana Vol. 5: 376-379.
ไม้ต้น สูง 10-20 ม. แยกเพศต่างต้น ตาข้างเรียวคล้ายรูปไข่ ปลายแหลม หูใบ Zhang, Z.Y., H. Zhang and P.K. Endress. (2003). Hamamelidaceae. In Flora of
ขนาดเล็ก รูปไข่ เบี้ยว ขอบจัก ใบเรียงเวียน รูปรีถึงรูปใบหอก หรือแกมรูปไข่ ยาว China Vol. 9: 19-20.
6-16 ซม. ปลายแหลมยาว โคนรูปลิ่มหรือมน ขอบจักฟันเลื่อย แผ่นใบมีนวลด้านล่าง
เส้นแขนงใบจ�านวนมาก ก้านใบยาว 1-2 ซม. ช่อดอกแบบช่อหางกระรอก ออกหลัง
ผลิใบอ่อน มีขนสั้นนุ่ม ไม่มีกลีบเลี้ยงและกลีบดอก ก้านช่อสั้น บนก้านมีใบขนาดเล็ก
2-3 ใบ มีขนยาว ดอกจ�านวนมาก ใบประดับขนาดเล็ก รูปรี ติดทน โคนมีต่อม
เชื่อมติดกันรูปจาน ต่อมแนบติดก้านดอกในดอกเพศเมีย ช่อดอกเพศผู้ยาว 5-10 ซม.
ช่อดอกเพศเมียยาว 8-12 ซม. เกสรเพศผู้ส่วนมากมี 8 อัน ยาวประมาณ 5 มม.
มีขนที่โคน รังไข่มีขนสั้นนุ่ม ก้านเกสรเพศเมียสั้น ยอดเกสรจัก 2 พู ผลแห้งแตก
เป็น 2 ซีก เกลี้ยง ยาวประมาณ 3 มม. เมล็ดขนาดเล็ก มีขนยาวละเอียดหนาแน่น
พบที่อินเดีย ปากีสถาน จีนตอนใต้ พม่า เวียดนาม ภูมิภาคมาเลเซีย และฟิลิปปินส์
ในไทยพบทุกภาค ขึ้นตามที่โล่งริมล�าธาร ความสูงถึงประมาณ 1900 เมตร เปลือก สบ: ตามีเกล็ดหุ้ม ขอบใบจักฟันเลื่อย ช่อดอกเพศผู้แบบช่อกระจุกแน่น มีก้านช่อ เรียงบนแกนคล้ายช่อกระจะ ผลรวม
มีสรรพคุณแก้ไข้ สารสกัดจากใบใช้บ�ารุงผิว ผลย่อยแบบแห้งแตก เกสรเพศเมียติดทน (ภาพ: เขาใหญ่ นครนายก; ภาพซ้าย - MP, ภาพขวา - SSi)

สกุล Salix L. มีประมาณ 520 ชนิด ส่วนมากพบในเขตหนาวและเขตอบอุ่นทาง ส้มกุ้ง, สกุล
ซีกโลกเหนือ โดยเฉพาะที่จีนมีกว่า 275 ชนิด ในไทยมีพืชพื้นเมืองชนิดเดียว Begonia L.
และพบเป็นไม้ประดับ 2-3 ชนิด ซึ่งอาจเป็นพันธุ์ผสม ชื่อสกุลมาจากภาษาละติน วงศ์ Begoniaceae
“salicis” หมายถึงต้นหลิว (willow tree)
ไม้ล้มลุกอวบน�้า พบน้อยที่เป็นไม้พุ่ม ส่วนมากแยกเพศร่วมต้น มีเหง้าหรือ
เอกสารอ้างอิง หัวใต้ดิน มีหูใบ ใบส่วนมากเป็นใบเดี่ยวเรียงเวียน เบี้ยว ขอบจักหรือเรียบ ช่อดอก
Fang, C.F., S.D. Zhao and A.K. Skvortsov. (1999). Salicaceae. In Flora of China ส่วนมากแบบช่อกระจุกแยกสอง มีใบประดับ ดอกเพศผู้กลีบรวมมี 2 หรือ 4 กลีบ
Vol. 4: 171.
Harwood, B. (2015). Salicaceae. In Flora of Thailand Vol. 13(1): 51-53. เรียงตรงข้ามสลับตั้งฉาก คู่นอกใหญ่กว่าเล็กน้อย เกสรเพศผู้จ�านวนมาก แยกหรือ

399

59-02-089_399-488_Ency_new1-3_J-Coated.indd 399 3/1/16 6:23 PM