Page 435 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

ส้านเห็บ
สารานุกรมพืชในประเทศไทย

ส้านใบเล็ก: ใบขนาดเล็ก ดอกเดี่ยว ๆ ที่ปลายกิ่ง ผลสดไม่แตก (ภาพ: อุบลราชธานี; ภาพดอก - PK, ภาพผล - RP)

ส้านเต่า: ใบเรียงเวียน ขอบจักฟันเลื่อยถี่ ดอกรูปแตร ด้านล่างมีปื้นสีเหลือง 2 แนว (ภาพ: ธารโต ยะลา - MP)
ส้านใบเล็ก
Dillenia ovata Wall. ex Hook. f. & Thomson
วงศ์ Dilleniaceae ส้านมลายู: ช่อดอกแบบช่อกระจะ ดอกสีเหลืองนวล มี 9-10 คาร์เพล (ภาพ: แว้ง นราธิวาส - MP)
ไม้ต้น ไม่ผลัดใบ สูงได้ถึง 30 ม. ใบรูปรีหรือรูปไข่ ยาว 10-20 ซม. ปลายกลม
หรือมน โคนแหลมหรืิอมน ขอบจักซี่ฟันห่าง ๆ เส้นแขนงใบข้างละ 18-25 เส้น ก้านใบ
ยาว 3-4.5 ซม. ดอกออกเดี่ยว ๆ ที่ปลายกิ่ง ก้านดอกยาวประมาณ 1 ซม. ขยายในผล
กลีบเลี้ยงรูปไข่ ยาว 2.5-3 ซม. ดอกสีเหลือง กลีบบาง รูปรี ยาวประมาณ 6-7 ซม.
เกสรเพศผู้วงนอกยาว 1.5-2 ซม. วงในยาวประมาณ 2.5 ซม. มี 8-12 คาร์เพล
ยาว 6-7 มม. ก้านเกสรเพศเมียยาวประมาณ 2 ซม. ผลสดไม่แตก เส้นผ่านศูนย์กลาง
5-6 ซม. รวมกลีบเลี้ยง เมล็ดไม่มีเยื่อหุ้ม (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ ส้าน, สกุล)
ส้านหิ่ง: ช่อดอกมี 2-4 ดอก ออกตามกิ่งก่อนผลิใบหรือพร้อมใบ กลีบดอกรูปใบพาย มี 5-8 คาร์เพล (ภาพ: แม่วาง
พบที่ภูมิภาคอินโดจีน คาบสมุทรมลายู และสุมาตรา ในไทยพบทุกภาค ขึ้นตาม เชียงใหม่ - RP)
ป่าเต็งรัง ป่าเบญจพรรณ ป่าดิบแล้ง และป่าดิบชื้น ความสูงถึงประมาณ 1200 เมตร
ส้านเห็บ
ส้านมลายู Saurauia roxburghii Wall.
Dillenia reticulata King วงศ์ Actinidiaceae
ไม้ต้น ผลัดใบ สูงได้ถึง 40 ม. มีรากค�้ายัน ใบรูปรี รูปขอบขนานหรือรูปไข่กลับ ไม้พุ่ม อาจสูงได้ถึง 8 ม. มีขนสีน�้าตาลและเกล็ดเล็ก ๆ รูปสามเหลี่ยมประปราย
ยาว 15-30 ซม. ปลายกลม เว้าตื้น ๆ โคนมน กลม หรือเว้าตื้น ขอบเรียบหรือจักซี่ฟัน ตามกิ่งอ่อน ก้านใบ แผ่นใบด้านล่าง และกลีบเลี้ยงด้านนอก ใบเรียงเวียน รูปรี
เล็กน้อย เส้นแขนงใบข้างละ 25-35 เส้น ก้านใบยาว 4-10 ซม. ช่อดอกแบบช่อกระจะ ถึงรูปขอบขนาน ยาว 15-35 ซม. ปลายแหลม โคนรูปลิ่ม ขอบจักฟันเลื่อยหรือจักมน
ออกที่ปลายกิ่ง กลีบเลี้ยงรูปรีกว้าง ยาว 2-2.5 ซม. ดอกสีเหลืองนวล กลีบบาง ก้านใบยาว 2-7 ซม. ช่อดอกออกเป็นกระจุกสั้น ๆ ตามกิ่ง หรือซอกใบที่หลุดร่วง
รูปใบพาย ยาวประมาณ 3.5 ซม. เกสรเพศผู้วงนอกยาวประมาณ 1 ซม. วงในยาว กลีบเลี้ยงรูปไข่หรือกลม ยาว 3-4 มม. ดอกสีขาวอมชมพู กลีบรูปไข่ ยาว 4-6 มม.
5-9 มม. มี 9-10 คาร์เพล ยาวประมาณ 6 มม. ก้านเกสรเพศเมียยาว 5-6 มม. เกสรเพศผู้จ�านวนมาก ก้านเกสรเพศเมีย 5 อัน เชื่อมติดกันที่โคน ผลกลม เกลี้ยง
ผลสดไม่แตก เส้นผ่านศูนย์กลาง 3.5-4.5 ซม. รวมกลีบเลี้ยง แต่ละคาร์เพลมี 1-3 เมล็ด เส้นผ่านศูนย์กลาง 0.7-1 ซม. (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ ช้าส้าน, สกุล)
เมล็ดมีเยื่อหุ้ม (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ ส้าน, สกุล) พบที่อินเดียตะวันออก พม่า กัมพูชา และเวียดนาม ในไทยพบทางภาคเหนือ
พบที่คาบสมุทรมลายู บอร์เนียว สุมาตรา และภาคใต้ตอนล่างของไทยที่ ภาคตะวันออกเฉียงใต้ที่จันทบุรี และภาคตะวันตกเฉียงใต้ที่กาญจนบุรี ขึ้นริมล�าธาร
นราธิวาส ขึ้นตามป่าดิบชื้น ความสูงระดับต�่า ๆ ชายป่าดิบแล้งและป่าดิบเขา ความสูงถึงประมาณ 1700 เมตร
เอกสารอ้างอิง
ส้านหิ่ง Hoogland, R.D. (1989). Actinidiaceae. In Tree Flora of Malaya Vol. 4: 7.
Dillenia parviflora Griff. Keng, H. (1972). Saurauiaceae. In Flora of Thailand Vol. 2(2): 111.
ไม้ต้น ผลัดใบ สูงได้ถึง 40 ม. ใบรูปไข่กลับหรือแกมรูปขอบขนาน ยาว 15-25 ซม.
ปลายกลมหรือมน โคนแหลมหรือมน ขอบจักซี่ฟัน แผ่นใบด้านล่างมีขนสาก
เส้นแขนงใบข้างละ 25-35 เส้น ก้านใบยาว 1.5-3.5 ซม. ช่อดอกมี 2-4 ดอก
ออกตามกิ่งก่อนผลิใบหรือพร้อมใบ โคนมีใบประดับขนาดเล็กจ�านวนมาก ก้านดอก
หนา ยาว 0.5-3 ซม. กลีบเลี้ยงรูปไข่ ยาว 1.2-1.8 ซม. ด้านนอกมีขนสาก ดอกสีเหลือง
กลีบบาง รูปใบพาย ยาว 2.5-3.5 ซม. เกสรเพศผู้วงนอกยาว 5-7 มม. โค้งออก
วงในยาว 1.2-1.5 ซม. พับงอกลับ มี 5-8 คาร์เพล ยาว 5-6 มม. ก้านเกสรเพศเมีย
ยาวประมาณ 7 มม. ผลสดไม่แตก เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 2 ซม. รวมกลีบเลี้ยง
สุกสีส้ม เมล็ดไม่มีเยื่อหุ้ม (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ ส้าน, สกุล)
พบที่พม่า ในไทยพบทางภาคเหนือ และภาคตะวันตกเฉียงใต้ที่อุทัยธานี กาญจนบุรี
ขึ้นตามป่าเบญจพรรณ และป่าเต็งรัง ความสูง 250-1100 เมตร
เอกสารอ้างอิง
Hoogland, R.D. (1949). Dilleniaceae. In Flora Malesiana Vol. 4: 168. ส้านเห็บ: ใบเรียงเวียน ขอบจักฟันเลื่อย ช่อดอกออกเป็นกระจุกสั้น ๆ ตามกิ่ง เกสรเพศเมีย 5 อัน เชื่อมติดกันที่โคน
________. (1972). Dilleniaceae. In Flora of Thailand Vol. 2(2): 98-100. ผลเกลี้ยง (ภาพ: ตาก; ภาพใบและผล - SSi, ภาพดอก - RP)

415

59-02-089_399-488_Ency_new1-3_J-Coated.indd 415 3/1/16 6:27 PM