Page 441 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

สาวสวรรค์
สารานุกรมพืชในประเทศไทย

ปลายกิ่งหรือซอกใบใกล้ปลายกิ่ง ใบประดับขนาดเล็ก ร่วงเร็ว กลีบเลี้ยงและกลีบดอก หรือเหนือโคนใบเล็กน้อยข้างละ 2-3 เส้น ก้านใบยาว 1-7 ซม. ก้านช่อดอกยาว
จ�านวนอย่างละ 3 กลีบ ฐานดอกรูปถ้วย เป็นริ้ว กลีบเลี้ยงขนาดเล็กรูปสามเหลี่ยม 2-9 ซม. มี 1-9 ดอก ก้านดอกยาว 2-3 มม. ฐานดอกยาว 5-6 มม. ดอกสีชมพู
ติดทน กลีบดอกส่วนมากสีชมพูหรือม่วง เกสรเพศผู้ 3 หรือ 6 อัน อับเรณูสีเหลือง กลีบรูปรี รูปไข่ หรือรูปขอบขนาน ยาว 0.8-1 ซม. เกสรเพศผู้ 3 อัน อับเรณูยาว
มีรูเปิดที่ปลาย 1-2 รู โคนแฉกลึก รังไข่ใต้วงกลีบ มี 3 ช่อง ก้านเกสรเพศเมีย 3.5-6 มม. ผลรูปกรวย ยาว 6-7 มม. เรียบ
เรียวยาว ยอดเกสรเพศเมียแหลม ผลแห้งแตก เมล็ดขนาดเล็กจ�านวนมาก พบที่พม่า ในไทยพบกระจายห่าง ๆ ทางภาคเหนือที่เชียงใหม่ เพชรบูรณ์ และ
ภาคตะวันออกเฉียงเหนือที่เลย ขึ้นตามโขดหินหรือตามต้นไม้ที่มีความชุ่มชื้นสูง
สกุล Sonerila มีประมาณ 150 ชนิด พบในเอเชียเขตร้อน ในไทยมี 14 ชนิด ชื่อ
สกุลมาจากภาษามาลายาลัม ในอินเดีย “soneri-la” หรือมีมอสเกาะ ในป่าดิบเขา ความสูงถึงประมาณ 1700 เมตร
สาวสนม สาวสวรรค์
Sonerila griffithii C. B. Clarke Sonerila helferi C. B. Clarke
ไม้ล้มลุก ล�าต้นอวบน�้าสั้น ๆ หรืออยู่ใต้ดิน สูงได้ถึง 10 ซม. บางครั้งมีปีกบาง ๆ ไม้พุ่มเตี้ย สูงไม่เกิน 30 ซม. มีขนหนาแน่นตามกิ่ง แผ่นใบทั้งสองด้าน ช่อดอก
มีขนประปรายตามล�าต้น แผ่นใบด้านบน ก้านใบ และฐานดอก ใบเรียงตรงข้าม ฐานดอก และผล ใบเรียงหนาแน่นช่วงปลายกิ่ง รูปไข่ ยาว 1-3.5 ซม. ปลายแหลม
ที่โคนต้นคล้ายออกเป็นกระจุก ใบรูปไข่หรือรูปรี ยาว 2.5-8 ซม. ปลายแหลม โคนแหลมหรือมน ขอบใบจักฟันเลื่อยถี่ แผ่นใบหนา เส้นโคนใบข้างละ 1-2 เส้น
หรือมน โคนกลม ขอบจักซี่ฟัน มีขนครุย แผ่นใบด้านล่างเกลี้ยง มักมีสีม่วงอมแดง ก้านใบเกือบไร้ก้านหรือยาวได้ถึง 2 ซม. ก้านช่อดอกยาว 1-2.5 ซม. มีได้ถึง 8 ดอก
เส้นแขนงใบข้างละ 2-4 เส้น คู่ล่างออกใกล้โคน ก้านใบยาว 0.8-2.5 ซม. ช่อดอก ก้านดอกยาว 1-4 มม. ฐานดอกรูปถ้วยหรือทรงกระบอก ยาว 4-6 มม. ดอกสีชมพู
คล้ายช่อซี่ร่ม มี 3-6 ดอก ก้านช่อยาว 4-7 ซม. ก้านดอกยาวประมาณ 3 มม. ฐานดอก กลีบรูปรี ยาว 0.9-1.2 ซม. เกสรเพศผู้ 3 อัน อับเรณูยาว 7-8 มม. ผลรูปกรวย
รูปขอบขนาน ยาว 4-7 มม. ดอกสีชมพู กลีบรูปรี ยาว 0.7-1.7 ซม. เกสรเพศผู้ 3 อัน ยาวประมาณ 1 ซม.
อับเรณูยาว 6-9 มม. ผลรูปกรวย ยาว 4-6 มม. เรียบหรือมีสันตื้น ๆ พบที่พม่าทางตอนใต้ และภาคใต้ของไทยที่ระนอง พังงา และนครศรีธรรมราช
พบที่พม่า และคาบสมุทรมลายู ในไทยพบทางภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ขึ้นตามก้อนหินที่เปียกชื้นหรือบนพื้นดินที่ปกคลุมด้วยมอส ตามที่โล่งบนยอดเขา
ภาคตะวันออกเฉียงใต้ และภาคใต้ ขึ้นตามก้อนหินที่เปียกชื้นหรือบนพื้นดิน โดยเฉพาะ ความสูง 1200-1300 เมตร
ริมล�าธาร ความสูง 300-1700 เมตร เอกสารอ้างอิง
Renner, S.S., G. Clausing, N. Cellinese and K. Meyer. (2001). Melastomataceae.
สาวสนมดงนาทาม In Flora of Thailand Vol. 7(3): 482-497.
Sonerila dongnathamensis Suddee, Phutthai & Rueangr. Suddee, S., T. Phutthai and S. Rueangruea. (2014). Sonerila dongnathamensis
(Melastomataceae) a new species from Thailand. Thai Forest Bulletin (Botany)
ไม้ล้มลุก มีหัวใต้ดิน ไม่มีล�าต้น สูง 5-10 ซม. มีขนยาวหนาแน่นตามก้านใบ 42: 81-84.
ใบอ่อน และช่อดอก ใบเรียงตรงข้ามที่โคนต้นคล้ายออกเป็นกระจุก รูปไข่กว้าง
ยาว 2-7 ซม. ปลายกลม โคนเว้าลึก ขอบจักมนมีขนครุย เส้นใบออกจากโคน
ข้างละ 1-2 เส้น ก้านใบยาว 5-15 ซม. ก้านช่อยาว 4-16 ซม. มี 5-12 ดอก ก้านดอก
ยาว 1-4 มม. ฐานดอกยาว 1.5-4 มม. ดอกสีชมพูอมม่วง กลีบรูปรีหรือรูปไข่ ยาว
3-5 มม. ปลายกลีบมีขนแข็งยาว เกสรเพศผู้ 3 อัน อับเรณูยาวประมาณ 5 มม.
ผลรูปกรวย ยาว 5-7 มม. ผิวเรียบ
พืชถิ่นเดียวของไทย พบทางภาคตะวันออกที่ผาแต้ม จังหวัดอุบลราชธานี
ขึ้นหนาแน่นตามหินทรายในป่าเต็งรัง ความสูง 200-250 เมตร
สาวน�้าตก: ใบเรียงตรงข้ามชิดกัน ขอบจักฟันเลื่อย มีขนครุย แผ่นใบด้านบนมีขนยาว มีปื้นขาวตามเส้นกลางใบ
สาวสนมใบเดี่ยว และเส้นแขนงใบ (ภาพ: เขาหินโยก ยะลา - RP)
Sonerila integrifolia Stapf
ไม้ล้มลุกหรือไม้พุ่มเตี้ย สูงได้ถึง 40 ซม. มีขนยาวสีน�้าตาลตามล�าต้น ก้านใบ
และช่อดอก ใบตรงข้ามขนาดไม่เท่ากันดูคล้ายเรียงเวียน ใบใหญ่รูปใบหอก ยาว
12-20 ซม. ปลายแหลมยาว โคนเรียวจรดก้านใบ เป็นติ่งขนาดเล็ก เบี้ยวเล็กน้อย
ขอบเรียบหรือจักเป็นขนแข็งห่าง ๆ มักมีจุดสีขาวเป็นวงกระจาย ใบเล็กรูปไข่กว้าง
ยาว 0.5-1 ซม. เส้นใบออกจากโคนข้างละ 2 เส้น เส้นนอกบางคล้ายเส้นขอบใน
ก้านใบยาว 1.5-3.5 ซม. ช่อดอกแบบช่อกระจุกสั้น ๆ คล้ายช่อซี่ร่ม ก้านช่อยาว
1-2 ซม. มี 15-20 ดอก ดอกไร้ก้านหรือมีก้านสั้น ๆ มีขนต่อมประปราย ฐานดอกยาว
4-6 มม. มีขนประปราย ดอกสีชมพู กลีบรูปรีหรือรูปขอบขนาน ยาวประมาณ 6 มม.
เกสรเพศผู้ 3 อัน อับเรณูยาว 2-3 มม. ผลรูปกรวย ยาว 3.5-5 มม. มีตุ่มเล็ก ๆ กระจาย สาวสนม: ใบเรียงตรงข้ามที่โคนต้นคล้ายออกเป็นกระจุก ช่อดอกคล้ายช่อซี่ร่ม (ภาพ: ดอยเชียงดาว เชียงใหม่ - PR)
พบที่คาบสมุทรมลายูตอนบน และภาคใต้ตอนล่างของไทยที่นราธิวาส ขึ้นตาม
ป่าดิบชื้น ความสูงถึงประมาณ 200 เมตร

สาวสยาม
Sonerila violifolia Hook. f. ex Triana
ไม้ล้มลุกอวบน�้า มีหัวใต้ดิน ล�าต้นสูง 10-20 ซม. มีขนแข็งยาวสีน�้าตาลแดง
ประปราย โดยเฉพาะตามข้อ ขนยาว 4-6 มม. ใบเรียงตรงข้าม เรียงหนาแน่น
ช่วงปลายกิ่ง รูปไข่ ยาว 3-11 ซม. ปลายแหลมหรือมน โคนรูปลิ่มหรือมน ขอบจัก
ฟันเลื่อย แผ่นใบด้านบนมีขนแข็งเอนประปราย ด้านล่างมักมีสีชมพูอมม่วง เกลี้ยง สาวสนมดงนาทาม: มีขนยาวหนาแน่นตามก้านใบ ใบอ่อน และช่อดอก ใบเรียงตรงข้ามที่โคนต้นคล้ายออกเป็นกระจุก
ใบขนาดเล็กเส้นแขนงใบแบบขนนก ใบขนาดใหญ่เส้นแขนงใบออกจากโคนใบ ปลายกลม โคนเว้าลึก ก้านใบและก้านช่อยาว ปลายกลีบดอกมีขนแข็งยาว (ภาพ: ผาแต้ม อุบลราชธานี - TP)

421

59-02-089_399-488_Ency_new1-3_J-Coated.indd 421 3/1/16 6:28 PM