Page 452 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

แสลงพันเถา
สารานุกรมพืชในประเทศไทย

แสลงพัน: ใบประดับย่อยติดใกล้โคนฐานดอก กลีบรูปสี่เหลี่ยมข้าวหลามตัดหรือรูปสามเหลี่ยม ก้านกลีบยาวกว่า แสลงพันเถา: ปลายใบแฉกลึกกว่ากึ่งหนึ่ง ปลายแฉกแหลม ช่อดอกแบบช่อกระจะ ดอกเรียงแน่นคล้ายรูปพีระมิด
แผ่นกลีบเล็กน้อย สีแดง (ภาพ: ทองผาภูมิ กาญจนบุรี - SSi) จานฐานดอกย่นคล้ายลูกฟูก สีขาว รังไข่มีขนก�ามะหยี่หนาแน่น ฝักแบน รูปแถบ (ภาพซ้าย: แก่งกระจาน เพชรบุรี - PK;
ภาพขวา: สระบุรี - RP)
โสก, สกุล
Saraca L.
วงศ์ Fabaceae
ไม้พุ่มหรือไม้ต้น หูใบขนาดเล็กเชื่อมติดกัน ร่วงเร็ว หรือไม่มีหูใบ ใบประกอบ
ชั้นเดียว เรียงเวียน ใบย่อยเรียงตรงข้าม ช่อดอกแบบช่อเชิงหลั่น ออกตามซอกใบ
ปลายกิ่ง หรือตามล�าต้น ดอกสมบูรณ์เพศหรือมีเพศเดียว ฐานดอกเป็นหลอด ใบประดับ
1 อัน ใบประดับย่อย 2 อัน กลีบเลี้ยงคล้ายกลีบดอก มี 4 กลีบ เรียงซ้อนเหลื่อม
แสลงพันกระดูก: ใบประดับย่อยติดประมาณกึ่งกลางหรือต�่ากว่าบนก้านดอก กลีบดอกรูปใบพาย (ภาพ: สระบุรี - RP) ไม่มีกลีบดอก เกสรเพศผู้ 3-10 อัน แยกกัน ติดบนจานฐานดอก อับเรณูติดด้านหลัง
แตกตามยาว รังไข่มีก้านแนบติดหลอดกลีบเลี้ยง ก้านเกสรเพศเมียรูปเส้นด้าย
ยอดเกสรเป็นตุ่ม ผลเป็นฝักแข็ง แบน เมล็ดแบน รูปรี เปลือกบาง

สกุล Saraca อยู่ภายใต้วงศ์ย่อย Caesalpinioideae เผ่า Detarieae มีประมาณ
10 ชนิด พบในเอเชียเขตร้อน ในไทยมี 3 ชนิด ชื่อสกุลอาจมาจากภาษาอินเดีย
“asoka” และภาษาสันสกฤต “sara” สีสัน หมายถึงต้นไม้มีสีสดใส

โสก
Saraca indica L.
ไม้ต้น สูงได้ถึง 25 ม. แกนกลางใบประกอบยาว 10-50 ซม. ใบย่อยมี 1-7 คู่
รูปรี รูปไข่ หรือรูปใบหอก ยาว 5-30 ซม. ปลายมนหรือแหลม โคนรูปลิ่ม กลม หรือ
เว้าตื้น เส้นแขนงใบข้างละ 15-20 เส้น ก้านใบย่อยยาว 3-5 มม. ช่อดอกยาว
3-15 ซม. กว้างประมาณ 10-20 ซม. ใบประดับและใบประดับย่อยรูปไข่ ยาว
สาวปีนัง: ใบเรียบ ไม่แยกเป็นแฉก ดอกสีเหลืองอมชมพูเปลี่ยนเป็นสีชมพูอมแดง (ภาพ: cultivated - RP) 2-8 มม. สีเดียวกับกลีบเลี้ยง ใบประดับย่อยติดประมาณกึ่งกลางก้านดอก ติดทน
แสลงพันเถา หรือร่วงเร็ว ก้านดอกยาว 1-2.5 ซม. ฐานดอกยาว 0.7-1.6 ซม. กลีบเลี้ยงรูปไข่
แกมรูปรี ยาว 0.5-1.2 ซม. สีส้มอมเหลือง เกสรเพศผู้มี 6-8 อัน รังไข่มีขนตามขอบ
Lasiobema pulla (Craib) A. Schmitz ฝักแบน รูปไข่ หรือรูปรีแกมขอบขนาน ยาว 6-25 ซม. ปลายมีจะงอยสั้น ๆ ก้านฝักยาว
วงศ์ Fabaceae ประมาณ 0.5 ซม. ส่วนมากมี 4-6 เมล็ด
ชื่อพ้อง Bauhinia pulla Craib พบในภูมิภาคอินโดจีน คาบสมุทรมลายู สุมาตรา และชวา ในไทยพบทุกภาค
ไม้เถา กิ่งอ่อนมีขนสั้นนุ่มสีเทา หูใบรูปเคียว ยาวประมาณ 5 มม. ใบรูปไข่กว้าง ขึ้นตามริมล�าธารในป่าดิบแล้ง และป่าดิบชื้น ความสูงถึงประมาณ 900 เมตร
ยาวได้ถึง 15 ม. ปลายใบแฉกลึกกว่ากึ่งหนึ่ง ปลายแฉกแหลม เส้นใบ 9-11 เส้น คล้ายกับ S. asoca (Roxb.) W. J. de Wilde ของอินเดีย ที่ใบประดับย่อยโอบ
ก้านใบยาว 2-4 ซม. ช่อดอกแบบช่อกระจะคล้ายรูปพีระมิด ยาวได้ถึง 20 ซม. รอบก้านดอก ติดทน ทั้งสองชนิดมีสรรพคุณด้านสมุนไพรหลายอย่าง
ตาดอกรูปรี ยาว 0.8-1 ซม. มีขนสีเงินหนาแน่น ใบประดับรูปลิ่มแคบ ยาวประมาณ
1 ซม. ใบประดับย่อยรูปแถบ ยาวประมาณ 5 มม. ติดประมาณกึ่งกลางก้านดอก โสกเขา
ก้านดอกยาวได้ถึง 1 ซม. กลีบเลี้ยงรูปถ้วย แยกเป็น 5 ส่วน รูปสามเหลี่ยม ดอก
สีเขียวอ่อน รูปขอบขนานแกมรูปไข่ ยาวประมาณ 1.5 ซม. รวมก้านกลีบ มีขนสั้นนุ่ม Saraca declinata (Jack) Miq.
เกสรเพศผู้ 3 อัน ก้านชูอับเรณูโค้งงอ ยาวกว่ากลีบดอก เกสรเพศผู้ที่เป็นหมัน 7 อัน ชื่อพ้อง Jonesia declinata Jack, Saraca cauliflora Baker
จานฐานดอกย่นคล้ายลูกฟูก รังไข่มีขนก�ามะหยี่หนาแน่น ก้านเกสรเพศเมียยาว ไม้ต้น สูงได้ถึง 30 ม. แกนกลางใบประกอบยาว 10-50 ซม. ใบย่อยมี 3-7 คู่
ประมาณ 5 มม. ฝักแบน รูปแถบ ยาวได้ถึง 30 ซม. ปลายมีจะงอย มี 10-20 เมล็ด รูปไข่หรือรูปใบหอก ยาว 8-30 ซม. ปลายแหลมหรือกลม โคนรูปลิ่มหรือกลม
เมล็ดแบน เส้นผ่านศูนย์กลาง 1-1.5 ซม. (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ เครือเขาแกบ, สกุล) เส้นแขนงใบข้างละ 8-10 เส้น ก้านใบย่อยยาว 0.3-1 ซม. ช่อดอกกว้าง 15-30 ซม.
พบที่พม่า และกัมพูชา ในไทยพบทุกภาค ขึ้นตามชายป่าหรือเขาหินปูนเตี้ย ๆ ใบประดับขนาดเล็กกว่าใบประดับย่อย รูปไข่ ปลายแหลม ยาว 0.3-1.8 ซม.
ความสูงถึงประมาณ 500 เมตร ติดทน สีเดียวกับกลีบเลี้ยง ก้านดอกยาว 2-3 ซม. ฐานดอกยาว 1-3 ซม. กลีบเลี้ยง
รูปไข่หรือไข่กลับ ยาว 0.5-1.5 ซม. สีแดงหรือชมพู เกสรเพศผู้ 3-5 อัน รังไข่มีขน
เอกสารอ้างอิง
Larsen, K., S.S. Larsen and J.E. Vidal. (1984). Leguminosae-Caesalpinioideae. ตามขอบ ฝักแบน รูปขอบขนานหรือรูปใบหอก ยาว 10-30 ซม. ปลายโค้ง มีจะงอย
In Flora of Thailand Vol. 4(1): 33-34. ยาวประมาณ 1 ซม. มี 6-8 เมล็ด ก้านยาว 1.5-2 ซม.

432

59-02-089_399-488_Ency_new1-3_J-Coated.indd 432 3/1/16 6:27 PM