Page 472 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

หนามไข่ปู
สารานุกรมพืชในประเทศไทย

พบที่อินเดีย ปากีสถาน ภูฏาน ศรีลังกา เนปาล จีนตอนใต้ พม่า ลาว เวียดนาม และ พบที่เวียดนาม ในไทยพบทางภาคตะวันออกที่ปากช่อง จังหวัดนครราชสีมา
ฟิลิปปินส์ ในไทยพบทางภาคเหนือและภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ขึ้นตามชายป่าดิบเขา และภาคตะวันตกเฉียงใต้ที่ประจวบคีรีขันธ์ ขึ้นตามป่าโปร่ง ที่โล่ง ความสูงถึง
ความสูง 1000-2000 เมตร ส่วน var. ellipticus ใบรูปรีหรือกลม ปลายแหลมสั้น ๆ ประมาณ 300 เมตร
ก้านดอกและกลีบเลี้ยงด้านนอกมีขนแข็งหนาแน่น มีสรรพคุณด้านสมุนไพรหลายอย่าง
เอกสารอ้างอิง
Hou, D., I.A. Savinov and P.C. van Welzen. (2010). Celastraceae. In Flora of
หนามไข่ปู Thailand Vol. 10(2): 169-170.
Rubus niveus Thunb.
ไม้พุ่มหรือรอเลื้อย มีขนสั้นนุ่มและหนามขนาดเล็กตามกิ่งอ่อน แกนและก้าน
ใบประกอบ กิ่งแก่มีนวล มีขนสั้นนุ่มตามหูใบ แผ่นใบด้านล่าง ใบประดับ ช่อดอก
กลีบเลี้ยง รังไข่ และผล หูใบรูปแถบ ยาว 5-8 มม. ใบประกอบมีใบย่อย 5-11 ใบ
ก้านใบประกอบยาว 1.5-4 ซม. ใบรูปรี รูปไข่ หรือรูปสี่เหลี่ยมข้าวหลามตัด ยาว
2.5-8 ซม. ปลายแหลม โคนรูปลิ่มหรือมน ขอบจักซี่ฟันลึก ก้านใบย่อยใบข้างสั้นมาก
ใบปลายยาว 0.5-1.5 ซม. ช่อดอกแบบช่อเชิงหลั่นออกตามปลายกิ่ง ยาว 4-6 ซม.
ใบประดับและใบประดับย่อยรูปใบหอกขนาดเล็ก ก้านดอกยาว 0.5-1 ซม. กลีบเลี้ยง
รูปสามเหลี่ยม ปลายเรียวแหลม ยาว 5-8 มม. ดอกสีขาวอมแดง กลีบสั้นกว่า
กลีบเลี้ยง เส้นผ่านศูนย์กลาง 3-5 มม. เกสรเพศผู้สั้นกว่าหรือยาวเท่า ๆ กลีบดอก
โคนก้านชูอับเรณูแบน คาร์เพลจ�านวนมาก ก้านเกสรเพศเมียสีชมพูอมแดง โคนมีขน
หนาแน่น ผลสุกสีด�า เส้นผ่านศูนย์กลาง 0.8-2 ซม. มีขนสั้นนุ่มสีเทา เมล็ดย่น
พบที่อัฟกานิสถาน ภูฏาน อินเดีย ศรีลังกา เนปาล จีน พม่า ลาว เวียดนาม ไต้หวัน
หนามแดง: มีหนามตามปลายกิ่งสั้น ๆ ใบออกเป็นกระจุกตามกิ่งสั้น รูปไข่กลับ ช่วงโคนครึ่งล่างหรือหนึ่งในสาม
ภูมิภาคมาเลเซีย และฟิลิปปินส์ ในไทยพบทางภาคเหนือที่ดอยเชียงดาว จังหวัด เรียวแคบ ปลายเว้าตื้น ผลแห้งแตก เมล็ดมีเยื่อหุ้มที่โคน (ภาพ: ประจวบคีรีขันธ์ - RP)
เชียงใหม่ ขึ้นตามที่โล่งบนเขาหินปูน ความสูง 1800-2200 เมตร บางประเทศ
ปลูกเพื่อเป็นอาหารของนก ขึ้นเป็นวัชพืชในแอฟริกา อเมริกา ออสเตรเลีย และ หนามพรหม
เกาะกาลาปากอส น�้าสกัดจากรากมีฤทธิ์หลอนประสาท Carissa spinarum L.
เอกสารอ้างอิง วงศ์ Apocynaceae
Lu, L. and D.E. Boufford. (2003). Rosaceae. In Flora of China Vol. 9: 195, ไม้พุ่มหรือรอเลื้อย สูงได้ถึง 5 ม. กิ่งเกลี้ยงหรือมีขนละเอียด มีหนามยาว
205, 212.
Vidal, J.E. (1970). Rosaceae. In Flora of Thailand Vol. 2(1): 46-61. 1-3 ซม. บางครั้งแยก 2 ง่าม ปลายง่ามมักแยก 2 แฉก ใบเรียงตรงข้าม รูปไข่
รูปไข่กลับ หรือเกือบกลม ยาว 1.5-5.5 ซม. ปลายแหลมมน มีติ่งแหลม โคนรูปลิ่ม
ถึงกลม แผ่นใบหนา เกลี้ยงหรือมีขนประปราย เส้นแขนงใบข้างละ 2-5 เส้น
ก้านใบยาว 1.5-4.5 มม. ช่อดอกแบบช่อกระจุกออกตามซอกใบหรือปลายกิ่ง ยาว
1.5-4 ซม. กลีบเลี้ยง 5 กลีบ รูปไข่ ยาว 1.5-3 มม. ปลายแหลม กลีบดอก 5 กลีบ
เรียงซ้อนทับกันด้านขวาในตาดอก ดอกบานรูปดอกเข็ม หลอดกลีบยาว 0.5-2 ซม.
ด้านในเกลี้ยงหรือมีขนสั้นนุ่ม กลีบรูปไข่หรือรูปขอบขนาน ยาว 0.2-1.5 ซม. ขอบมี
ขนครุย เกสรเพศผู้ 5 อัน ไม่ยื่นพ้นปากหลอดกลีบดอก ก้านชูอับเรณูสั้นมาก อับเรณู
ยาว 1-2.5 มม. ไม่มีจานฐานดอก รังไข่ 2 ช่อง เชื่อมติดกัน เกลี้ยงหรือมีปุ่มประปราย
หนามไข่กุ้ง: ใบประกอบมี 3 ใบย่อย ปลายตัดหรือเว้าตื้น ก้านดอกและกลีบเลี้ยงด้านนอกมีขนแข็งประปราย กลีบดอก แต่ละช่องมีออวุล 2 เม็ด ก้านเกสรเพศเมียยาว 0.3-1.1 ซม. รวมยอดเกสร ผลสด
รูปใบพาย ขอบแหว่ง (ภาพ: ภูหลวง เลย - SSi)
รูปไข่หรือเกือบกลม ส่วนมากยาว 1-2 ซม. สีแดงอมชมพู สุกสีด�า มีประมาณ 4 เมล็ด
พบที่แอฟริกา เอเชีย ออสเตรเลีย และหมู่เกาะแปซิฟิก ในไทยพบทุกภาค ขึ้น
ตามชายป่า หรือบนเขาหินปูน ความสูงถึงประมาณ 1000 เมตร มีความผันแปรสูง
โดยเฉพาะขนาดของใบ ดอก และผล มีสรรพคุณแก้ไวรัสตับอักเสบ และไขข้ออักเสบ

สกุล Carissa L. มีประมาณ 7 ชนิด พบในแอฟริกา เอเชีย ออสเตรเลีย และ
หมู่เกาะแปซิฟิก ในไทยมีพืชพื้นเมืองชนิดเดียว เป็นไม้ประดับ 2 ชนิด คือ
มะนาวไม่รู้โห่ C. carandas L. กลีบดอกสั้นกว่าหลอดกลีบ เส้นแขนงใบข้างละ
หนามไข่ปู: ใบประกอบย่อยมากกว่า 3 ใบ ช่อดอกแบบช่อเชิงหลั่นออกตามปลายกิ่ง กลีบเลี้ยงรูปสามเหลี่ยม 4-12 เส้น มีถิ่นกำาเนิดในอินเดีย และหีบไม้งาม C. macrocarpa (Eckl.) A. DC.
ปลายเรียวแหลม ดอกสีขาวอมแดง กลีบสั้นกว่ากลีบเลี้ยง (ภาพ: ดอยเชียงดาว เชียงใหม่ - SSi)
กลีบดอกยาวกว่าหลอดกลีบ มีถิ่นกำาเนิดในแอฟริกาใต้ ชื่อสกุลมาจากภาษา
หนามแดง สันสกฤต “kryshina” หรือภาษามาลายาลัมในอินเดีย หมายถึงสีดำาของผลสุก
Gymnosporia marcanii Craib เอกสารอ้างอิง
วงศ์ Celastraceae Middleton, D.J. (1999). Apocynaceae. In Flora of Thailand Vol. 7(1): 10-13.
ไม้พุ่มทอดนอน อาจสูงได้ถึง 5 ม. มีหนามตามปลายกิ่งสั้น ๆ ใบออกเป็น
กระจุกตามกิ่งสั้น รูปไข่กลับ ช่วงโคนครึ่งล่างหรือหนึ่งในสามเรียวแคบ ยาว
3.5-10 ซม. ปลายเว้าตื้น โคนสอบเรียว ก้านใบยาว 0.3-1 ซม. ช่อดอกออก
เป็นกระจุกตามซอกใบหรือบนกิ่งสั้น ๆ ยาวได้ถึง 1.8 ซม. ก้านช่อสั้น ก้านดอก
ยาว 3-8 มม. กลีบเลี้ยงยาวประมาณ 1 มม. ขอบมีขนครุย กลีบดอกรูปขอบขนาน
ยาวประมาณ 4 มม. ปลายจักไม่เป็นระเบียบ จานฐานดอกแบน มีรอยบาก 5 จัก
ก้านชูอับเรณูยาวประมาณ 3.5 มม. รังไข่มี 3 ช่อง ยอดเกสรจัก 3 พูไม่ชัดเจน
ผลรูปไข่กลับกว้าง เส้นผ่านศูนย์กลาง 0.8-1 ซม. เมล็ดรูปรี ยาว 5-8 มม. มีเยื่อหุ้ม
ที่โคน (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ หนามก้านช้าง, สกุล)
หนามพรหม: ปลายใบแหลมมน มีติ่งแหลม ผลสุกสีด�า (ภาพซ้าย: ดอยหัวหมด ตาก, ภาพขวา: สระบุรี; - RP)

452

59-02-089_399-488_Ency_new1-3_J-Coated.indd 452 3/1/16 6:32 PM