Page 480 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

หลุมพอทะเล
สารานุกรมพืชในประเทศไทย

หยาดม่วง: มีขนยาวกระจาย ก้านใบยาว ช่อดอกออกตามซอกใบ มี 1-3 ช่อ ใบประดับเชื่อมติดกันรูปถ้วย ดอกสีม่วง
(ภาพ: แม่ออน เชียงใหม่ - RP) หลุมพอทะเล: ใบประกอบปลายคู่ กลีบเลี้ยง 4 กลีบ 2 คู่ขนาดไม่เท่ากัน ดอกสีขาว เปลี่ยนเป็นสีชมพูหรือสีแดง มี
กลีบเดียว ฝักแห้งแตกเป็น 2 ซีก (ภาพซ้ายบนและภาพขวา: จันทบุรี - PK; ภาพซ้ายล่าง: ระนอง - RP)
ห้วยชินสีแดง
Rotala rotundifolia (Buch.-Ham. ex Roxb.) Koehne
วงศ์ Lythraceae
ชื่อพ้อง Ammannia rotundifolia Buch.-Ham. ex Roxb.
ไม้ล้มลุก ทอดเลื้อยหรือขึ้นในน�้า สูงได้ถึง 40 ซม. แตกกอหนาแน่น ล�าต้นอวบน�้า
สีเขียวหรือแดง ช่วงปลายล�าต้นมักเป็นเหลี่ยม ใบเรียงตรงข้ามสลับตั้งฉาก ส่วนมาก
รูปกลมหรือรูปไข่กลับ กว้างได้ถึง 2.5 ซม. ยาวได้ถึง 2 ซม. แผ่นใบด้านล่างสีแดง

หยาดสะอาง: มีขนยาวหนาแน่นทั่วไป โคนใบสอบเรียวห่อช่อดอก ดอกสีขาว ปากกลีบล่างด้านในมีปื้นสีเหลือง หรืออมม่วง ก้านใบสั้นมากหรือไร้ก้าน ใบประดับรูปไข่ ยาว 1-4 มม. ใบประดับย่อย
เป็นแนวยาวจรดโคนหลอดกลีบ (ภาพ: สระบุรี - RP) รูปแถบขนาดเล็ก ช่อดอกแบบช่อกระจะ ออกที่ยอด ดอกจ�านวนมาก ไร้ก้าน
แต่ละใบประดับมีดอกเดียว กลีบเลี้ยงรูประฆัง หลอดกลีบดอกยาวประมาณ 1 มม.
หลุมพอทะเล มีริ้วคล้ายเส้นกลีบ มี 4 กลีบ รูปสามเหลี่ยม ยาวประมาณ 1 มม. ดอกสีชมพู มี 4 กลีบ
Intsia bijuga (Colebr.) Kuntze รูปไข่กลับกว้าง ยาว 2-3 มม. มีก้านสั้น ๆ เกสรเพศผู้ 4 อัน ติดใกล้โคนหลอดกลีบเลี้ยง
วงศ์ Fabaceae ยาวเท่า ๆ หลอดกลีบเลี้ยง รังไข่มี 4 ช่อง ก้านเกสรเพศเมียสั้น ยอดเกสรรูปก้นปิด
ชื่อพ้อง Macrolobium bijugum Colebr. ผลแห้งแตกเป็น 4 ซีก เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 1.5 มม. มีหลายเมล็ด
ไม้ต้น สูงได้ถึง 40 ม. พูพอนสูงได้ประมาณ 2 ม. หูใบเชื่อมติดกันที่โคน ใบประกอบ พบที่อินเดีย บังกลาเทศ เนปาล จีนตอนใต้ ไต้หวัน ญี่ปุ่น พม่า และภูมิภาค
ปลายคู่ ใบย่อยมี 2-3 คู่ แกนกลางยาว 2-5 ซม. ก้านใบประกอบยาว 1.5-4 ซม. อินโดจีน ในไทยพบทางภาคเหนือ และภาคตะวันออกที่ชัยภูมิ ขึ้นตามทุ่งหญ้า
ใบย่อยรูปไข่หรือรูปไข่กลับ เบี้ยว ยาว 5-18 ซม. ปลายมน กลม หรือเว้าตื้น ๆ แหล่งน�้าซับในป่าเต็งรังหรือป่าสนเขา ความสูง 500-1300 เมตร ต้นและใบมี
โคนกลม แผ่นใบด้านล่างมีขนประปรายใกล้โคนใบ ก้านใบย่อยยาว 2-8 มม. ช่อดอก สรรพคุณแก้ไข้ แก้ไอ
แบบช่อกระจะ บางครั้งแยกแขนง ช่อยาว 5-8 ซม. ก้านช่อยาวประมาณ 1 ซม. สกุล Rotala L. มีประมาณ 45 ชนิด พบทั่วไปในเขตร้อนและกึ่งเขตร้อน ในไทย
ฐานดอกยาวเท่า ๆ กลีบเลี้ยง กลีบเลี้ยง 4 กลีบ สีเขียว รูปรีกว้าง 2 คู่ขนาดไม่เท่ากัน มี 6 ชนิด บางครั้งพบเป็นไม้ประดับในตู้ปลา ชื่อสกุลมาจากภาษากรีก “rotalis”
ยาว 0.8-1 ซม. ดอกสีขาว เปลี่ยนเป็นสีชมพูหรือสีแดง มีกลีบเดียว รูปกลมกว้าง ล้อ ตามลักษณะใบที่เรียงเวียนดูคล้ายกงล้อในบางชนิด
กว้าง 1-1.5 ซม. ยาว 0.7-1 ซม. ก้านกลีบยาวประมาณ 5 มม. เกสรเพศผู้ที่
สมบูรณ์มี 3 อัน ยาวประมาณ 3 ซม. อับเรณูติดด้านหลัง เกสรเพศผู้ที่เป็นหมัน เอกสารอ้างอิง
มี 4-7 อัน ยาวประมาณ 1 ซม. ก้านชูอับเรณูเชื่อมติดกันที่โคน มีขนสั้นนุ่ม รังไข่ de Wilde, W.J.J.O., B.E.E. Duyfjes and P. Phonsena. (2014). Lythraceae. In
มีก้านสั้น ๆ มีขนสั้นนุ่ม ก้านเกสรเพศเมียยาวกว่าเกสรเพศผู้ ฝักรูปขอบขนาน Flora of Thailand Vol. 11(4): 586-593.
หรือรูปใบหอก ยาว 8.8-25 ซม. แห้งแตกเป็น 2 ซีก มีได้ถึง 8 เมล็ด กลม แบน ๆ
เส้นผ่านศูนย์กลาง 2-3.5 ซม.
พบที่มาดากัสการ์ อินเดีย พม่า กัมพูชา เวียดนามตอนใต้ ภูมิภาคมาเลเซีย
และออสเตรเลียตอนบน ในไทยพบทางภาคตะวันออกเฉียงใต้ และภาคใต้ ขึ้นตาม
ป่าดิบชื้นใกล้ชายฝั่งทะเล ป่าพรุ หรือป่าโกงกาง ความสูงถึงประมาณ 600 เมตร
เปลือกเป็นยาสมานแก้ท้องเสีย ผลเป็นยาระบาย เมล็ดมีพิษ

สกุล Intsia Thouars อยู่ภายใต้วงศ์ย่อย Caesalpinioideae เผ่า Detarieae มี
6-7 ชนิด พบที่มาดากัสการ์ อินเดีย ภูมิภาคมาเลเซีย ออสเตรเลีย และหมู่เกาะ
แปซิฟิก ในไทยมี 2 ชนิด อีกชนิดคือ หลุมพอ I. palembanica Miq. มีพูพอน ห้วยชินสีแดง: ล�าต้นอวบน�้า ใบเรียงตรงข้ามสลับตั้งฉาก ช่อดอกแบบช่อกระจะ ออกที่ยอด ดอกสีชมพู มี 4 กลีบ
ขนาดใหญ่ ใบย่อยมี 4 คู่ ฐานดอกสั้นกว่ากลีบเลี้ยง และกลีบดอกขนาดเล็กกว่า รูปไข่กลับกว้าง (ภาพ: ขุนวาง เชียงใหม่; ภาพซ้าย - PK, ภาพขวา - RP)
หลุมพอทะเล ฝักยาว 15-40 ซม. ถิ่นที่อยู่ในป่าดิบชื้น ชื่อสกุลเป็นภาษามาเลย์ หว้า, สกุล
ที่ใช้เรียก Acacia intsia (L.) Willd.
Syzygium Gaertn.
เอกสารอ้างอิง วงศ์ Myrtaceae
Hou, D. (1994). Studies in Malesian Caesalpinioideae (Leguminosae) I. the
genera Acrocarpus, Afzelia, Copaifera and Intsia. Blumea 38: 313-330. ไม้พุ่มหรือไม้ล้มลุก ใบส่วนมากเรียงตรงข้าม มีเส้นขอบในข้างละ 1-3 เส้น
Larsen, K., S.S. Larsen and J.E. Vidal. (1984). Leguminosae-Caesalpinioideae. หรือไม่มี ช่อดอกแบบช่อกระจุกแยกแขนงหรือแบบช่อกระจะ ใบประดับขนาดเล็ก
In Flora of Thailand Vol. 4(1): 124-126. ร่วงเร็ว กลีบเลี้ยงและกลีบดอกอย่างละ 4-5 กลีบ ฐานดอกรูปถ้วย รูปกรวย หรือ

460

59-02-089_399-488_Ency_new1-3_J-Coated.indd 460 3/1/16 6:34 PM