Page 492 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

แหนแดง
สารานุกรมพืชในประเทศไทย

10-20 เส้น ก้านใบยาว 2.5-6.5 ซม. ช่อดอกยาว 3-10 ซม. ช่ออ่อนมีใบประดับหุ้ม
มี 4-7 ดอก เรียงซิกแซ็กด้านเดียว ก้านดอกหนา ยาว 1-2 มม. หลอดกลีบเลี้ยง
ยาวประมาณ 5 มม. กลีบยาว 2 กลีบ รูปใบหอก ยาว 1-2 ซม. กลีบสั้น 3 กลีบ
รูปสามเหลี่ยม ยาว 4-6 มม. ดอกสีขาวอมชมพู มีสีเข้มด้านใน กลีบรูปใบหอก ยาว
4-6 ซม. ด้านนอกมีขนสั้น เกสรเพศผู้มีประมาณ 30 อัน ก้านชูอับเรณูสั้น โคน
แผ่กว้าง อับเรณูยาวประมาณ 5 มม. รยางค์รูปเส้นด้าย ยาวประมาณกึ่งหนึ่ง
ของอับเรณู รังไข่มีขนสั้นนุ่ม หลอดกลีบเลี้ยงหุ้มผลเรียบ เส้นผ่านศูนย์กลาง
1.5-3.5 ซม. ปีกยาว 2 ปีก ยาว 8-15 ซม. ปีกสั้น 3 ปีก รูปรีกว้าง ยาว 1.5-2 ซม.
ขอบพับกลับ (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ ยาง, สกุล)
แหนแดง: เฟินลอยในน�้า รากใต้น�้าจ�านวนมาก ล�าต้นเป็นไหลเล็ก ๆ แตกแขนงหนาแน่นคล้ายรูปสามเหลี่ยม
พบที่พม่า ภูมิภาคอินโดจีน และคาบสมุทรมลายูตอนบน ในไทยพบทุกภาค ยาว 1-3 ซม. ใบเดี่ยวเรียงสลับ 2 แถว ซ้อนกันหนาแน่น (ภาพ: พรุโต๊ะแดง นราธิวาส - PC)
ขึ้นกระจายหรือเป็นกลุ่มหนาแน่นตามป่าเต็งรัง ป่าสน หรือป่าดิบแล้ง ความสูงถึง
ประมาณ 1300 เมตร ทางภาคใต้มักพบกระจายใกล้ริมฝั่งทะเล ซึ่งส่วนต่าง ๆ แห้วประดู่
มักเกลี้ยง ส่วนทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือพบทั้งมีขนและเกลี้ยง ต้นที่เกลี้ยง Eriosema chinense Vogel
เคยแยกเป็น var. subnudus Ryan & Kerr
วงศ์ Fabaceae
เอกสารอ้างอิง ไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 50 ซม. หัวใต้ดินอวบ มีขนยาวคล้ายไหมตามกิ่ง หูใบ แผ่นใบ
Pooma, R. and M. Newman. (2001). Checklist of Dipterocarpaceae in Thailand. กลีบเลี้ยง และกลีบกลางด้านนอก หูใบรูปแถบ ยาว 4-8 มม. ติดทน ใบประกอบมี
Thai Forest Bulletin (Botany) 29: 137-138.
Smitinand, T, J.E. Vidal and P.H. Hô. (1990). Dipterocarpaceae. Flore du ใบเดียว เรียงเวียน รูปใบหอกหรือรูปแถบ ยาว 1.5-7 ซม. ปลายแหลมหรือมน
Cambodge du Laos et du Vietnam 25: 26-30. โคนกลมหรือเว้าตื้น เกือบไร้ก้าน ช่อดอกแบบช่อกระจะสั้น ๆ ออกตามซอกใบ มี
1-2 ดอก ใบประดับขนาดเล็ก กลีบเลี้ยงรูปถ้วย ยาว 3-5 มม. มี 5 กลีบ รูปสามเหลี่ยม
แคบ ๆ ดอกสีเหลือง ยาว 0.8-1 ซม. ด้านนอกสีอ่อนกว่า มีเส้นกลีบสีน�้าตาล
กลีบกลางรูปไข่กลับ โคนมีติ่ง กลีบปีกและกลีบคู่ล่างรูปขอบขนาน สั้นกว่ากลีบกลาง
โคนมีติ่งด้านเดียว เกสรเพศผู้เชื่อมติด 2 กลุ่ม อันหนึ่งแยกจรดโคน รังไข่มีขนหยาบ
หนาแน่น ออวุล 2 เม็ด ก้านเกสรเพศเมียโค้งเข้า ฝักรูปรีหรือรูปขอบขนาน เบี้ยว
ยาวได้ถึง 1 ซม. มีขนหยาบหนาแน่น มี 2 เมล็ด สีด�า มีก้านสั้น ๆ ขั้วเมล็ดรูปเส้นด้าย
พบที่อินเดีย ศรีลังกา พม่า จีนตอนใต้ ภูมิภาคอินโดจีนและมาเลเซีย ออสเตรเลีย
ขึ้นตามที่โล่ง ชายป่า และเขาหินปูน ความสูงถึงประมาณ 2000 เมตร รากกินสด
บ�ารุงก�าลัง แก้ท้องเสีย เมล็ดต้มเอาน�้ามีสรรพคุณสมานแผล และขับปัสสาวะ

สกุล Eriosema (DC.) Desv. อยู่ภายใต้วงศ์ย่อย Papilionoideae เผ่า Phaseoleae
มีประมาณ 130 ชนิด พบในเขตร้อน โดยเฉพาะแอฟริกา ในไทยมีชนิดเดียว
ชื่อสกุลมาจากภาษากรีก “erion” ขนแบบขนแกะ และ “sema” กลีบกลาง ตาม
ลักษณะกลีบกลางด้านนอกมีขนคล้ายขนแกะ
เหียง: ช่อดอกเกลี้ยงหรือมีขนยาว กลีบดอกบิดเวียน หลอดกลีบเลี้ยงหุ้มผลเรียบ ปีกสั้น ขอบพับกลับ (ภาพช่อดอกเกลี้ยง:
ผาชนะได อุบลราชธานี - PK; ภาพช่อดอกมีขนยาว: แม่สะนาม เชียงใหม่ - RP; ภาพผล: ผาแต้ม อุบลราชธานี - MT) เอกสารอ้างอิง
Sa, R. and M.G. Gilbert. (2010). Fabaceae (Eriosema). In Flora of China Vol.
แหนแดง 10: 227.
Azolla pinnata R. Br.
วงศ์ Salviniaceae
เฟินลอยในน�้า รากใต้น�้าจ�านวนมาก ยาวได้ถึง 5 ซม. มีขนนุ่มหนาแน่น มีไหล
แตกแขนงหนาแน่นรูปขนนกคล้ายรูปสามเหลี่ยม ยาว 1-3 ซม. ใบเรียงสลับ 2 แถว
ซ้อนกันหนาแน่น รูปรีหรือรูปไข่ ยาว 1-2 มม. ไร้ก้าน แยกเป็น 2 พู พูบนอยู่
เหนือน�้า พูล่างอยู่ใต้น�้า แผ่นใบสีม่วงอมชมพูหรืออมแดง ด้านบนมีปุ่มเล็ก ๆ
หนาแน่น มีเยื่อเหนียวกึ่งใสตามขอบใบ สปอโรคาร์ปออกเป็นคู่ เกิดใกล้โคน
ของพูที่อยู่ใต้น�้า แต่ละอันมีอับเมกะสปอร์ขนาดเล็กอันเดียวอยู่ด้านล่าง และ
อับไมโครสปอร์ขนาดใหญ่กว่าอยู่ด้านบนจ�านวนมาก มีเยื่อคลุม แห้วประดู่: ถิ่นที่อยู่ขึ้นตามที่โล่งบนเขาหินปูน มีขนยาวคล้ายไหมตามล�าต้น หูใบ แผ่นใบ กลีบเลี้ยง และกลีบกลาง
พบทั่วไปในเขตร้อน มีความผันแปรสูง บางครั้งแยกเป็นหลายชนิดย่อย ในไทย ด้านนอก ใบประกอบมีใบเดียว ช่อดอกมี 1-2 ดอก (ภาพ: ดอยหัวหมด ตาก - PK)
พบทุกภาค ขึ้นในหนองน�้า นาข้าว ที่โล่งแจ้ง ความสูงระดับต�่า ๆ ใช้เป็นพืชดูดสารพิษ แหะ
และปุ๋ยพืชสด มีสรรพคุณขับเหงื่อ และขับปัสสาวะ
Cynometra craibii Gagnep.
สกุล Azolla Lam. เดิมอยู่ภายใต้วงศ์ Azollaceae มีประมาณ 7 ชนิด พบในเขตร้อน วงศ์ Fabaceae
และเขตอบอุ่น ในไทยมี 2 ชนิด อีกชนิดคือ A. caroliniana Willd. มีขนาดเล็กกว่า ไม้พุ่มหรือไม้ต้น สูงได้ถึง 25 ม. ใบประกอบมีใบย่อย 1 คู่ ก้านใบยาว 5-7 มม.
ชื่อสกุลมาจากภาษากรีก “azos” หรือ “azo” แห้งหรือเผา และ “ollumi” หรือ ใบย่อยรูปไข่หรือรูปขอบขนาน เบี้ยว โค้งงอ ยาว 4.5-6.5 ซม. ปลายแหลม
“olluo” ทำาลาย หมายถึงเป็นพืชที่แห้งตายจากความร้อนที่แผดเผา
แหลมยาว หรือยาวคล้ายหาง โคนเบี้ยว ก้านใบย่อยสั้นมาก ช่อดอกออกสั้น ๆ
เอกสารอ้างอิง ตามซอกใบ แกนกลางช่อยาวไม่เกิน 5 มม. ใบประดับรูปขอบขนาน ยาวประมาณ
Lin, Y., S. Lei, M. Funston and M.G. Gilbert. (2013). Salviniaceae. In Flora of 2 มม. ขอบมีขนครุย ใบประดับย่อยขนาดเล็ก เกลี้ยง ก้านดอกยาวประมาณ 3 มม.
China Vol. 2-3: 125-126. กลีบเลี้ยงยาว 2-3 มม. กลีบดอกยาวเท่า ๆ กลีบเลี้ยง เกสรเพศผู้มีประมาณ 10 อัน
Lindsay, S. and D.J. Middleton. (2012 onwards). Ferns of Thailand, Laos and
Cambodia. http://rbg-web2.rbge.org.uk/thaiferns/ ยาว 2-3 มม. รังไข่เกลี้ยง มีก้านสั้น ๆ ก้านเกสรเพศเมียสั้น ฝักแบนคล้ายรูป
Tagawa, M. and K. Iwatsuki. (1989). Azollaceae. In Flora of Thailand Vol. 3(4): สี่เหลี่ยมคางหมู ยาวประมาณ 5 ซม. ปลายเป็นจะงอยด้านข้าง ผิวเรียบ เปลือกบาง
605-606. (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ มะคะ, สกุล)

472

59-02-089_399-488_Ency_new1-3_J-Coated.indd 472 3/1/16 6:32 PM