Page 19 - Publicationa15
P. 19
ปาฐกถาพิเศษ โดย ศาสตราจารย์ ดร.วิษณุ เครืองาม 11
จักรวรรดิวัตร เกรงใจสังคหวัตถุ เหล่านี้คือคุณธรรมที่ผมต้องการเรียกว่า
เหนือฟ้ายังมีฟ้า และเพราะเกรงใจสิ่งเหล่านี้ ท่านจึงต้องคืนอ�านาจให้ประชาชน
ไปคิดกันเอง เมื่อสวรรคต เจ้านายขุนนาง จึงประชุมปรึกษากัน แล้วก็เชิญ
สมเด็จเจ้าฟ้าจุฬาลงกรณ์ขึ้นรับราชสมบัติเป็นพระเจ้าแผ่นดิน ประวัติศาสตร์
มันมีมาอย่างนี้ ดังนั้นถ้าจะเอาคตินิยมอังกฤษ เรื่อง The Rule of Law คตินิยม
ยุโรปเรื่อง Legal state คตินิยมอเมริกา เรื่อง Due process of Law คตินิยมไทย
เรื่องนิติราชประเพณี ทศพิธราชธรรม จักรวรรดิวัตร สังคหวัตถุ มาผสมกัน
เราก็จะรู้ว่า ที่ไหนๆ ก็ตามเขายอมรับเรื่องเหนือฟ้ายังมีฟ้า คือเหนือกฎเกณฑ์
ยังต้องมีสิ่งที่ใหญ่กว่านั้นมาครอบอยู่ และนี้คือ Spirit ของค�าว่าหลักนิติธรรม
ไม่ว่าจะเรียกชื่อว่าอะไรก็ตาม
ก่อนปี พ.ศ. 2500 คนไทยรู้จัก The Rule of Law เพราะคนไทยไปเรียน
อังกฤษเยอะ กรมหลวงราชบุรีดิเรกฤทธิ์ ท่านก็ไปเรียนอังกฤษ กลับมาท่านก็เคย
ตรัสสอนเรื่อง Rule of Law แต่เราไม่เคยบัญญัติเป็นภาษาไทย เราทับศัพท์ว่า
Rule of Law แล้วก็ยังไม่มีใครเคยคิดบัญญัติไว้เป็นภาษาไทย คนไทยใช้
Rule of Law มาเรื่อย แล้วก็ไม่มีใครเคยนึกบัญญัติเป็นภาษาไทย จนกระทั่ง
ก่อนปี พ.ศ. 2500 ไม่นานนัก มีการประชุมนานาชาติเกิดขึ้นในต่างประเทศ
คนไทยก็ไปประชุม ผู้พิพากษาของเราก็ไปประชุม ก็เริ่มมีการพูดถึง Rule of
Law ชัดเจนในเวทีต่างประเทศ หลังจากนั้นก็ยังมีการประชุมกันต่อมาอีก
จนกระทั่งปี 2503 2504 2505 เรื่อยมา เราก็ส่งผู้พิพากษา อัยการ ไปประชุม
ได้ยินกันมาอีกเรื่อง Rule of Law ก็กลับมาขยายเผยแพร่ เคยมีการบันทึกไว้ว่า
การบัญญัติค�าว่า Rule of Law เป็นภาษาไทยครั้งแรก เป็นฝีมือนักกฎหมาย
คนหนึ่ง ชื่ออาจารย์วิกรม เมาลานนท์ ซึ่งต่อมาเป็นประธานศาลฎีกา ตอนนั้น
ท่านเป็นผู้พิพากษาชั้นผู้น้อย แต่ท่านเก่งในการบัญญัติศัพท์แปลกๆ ท่านก็ไม่ได้
เรียก Rule of Law ว่าหลักนิติธรรม แต่ท่านบัญญัติศัพท์ว่าหลักนิติสดมภ์
“สดมภ์” แปลว่า เสาหลัก เหมือนกับ จตุสดมภ์ คือเสาหลักทั้ง 4 เวียง วัง คลัง นา
ท่านบอกว่า นิติสดมภ์เป็นเสาหลักของประเทศแล้วท่านก็เสนอค�านี้ลงใน
หนังสือ ดุลพาห ของกระทรวงยุติธรรม ลงในบทบัณฑิตย์ของกระทรวงยุติธรรม
หวังให้ติดปาก แต่ไม่มีใครใช้ตามท่าน ด้วยเหตุผลว่าฟังไม่รู้เรื่อง ลงท้ายอาจารย์
_17-0315(001-027)1.indd 11 4/27/60 BE 11:52 AM
