Page 23 - Publicationa15

ปาฐกถาพิเศษ โดย ศาสตราจารย์ ดร.วิษณุ เครืองาม 15

ข้อที่ 2 รัฐธรรมนูญเขียนไว้ว่า เนื้อหาของหลักนิติธรรมก็คือ จะต้อง

ยึดหลักการเคารพในศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ สิทธิเสรีภาพ และความเสมอภาค
นี่เป็นเนื้อหาส�าคัญข้อที่ 2 ของหลักนิติธรรม
ข้อที่ 3 การเคารพการแบ่งแยกอ�านาจ การตรวจสอบการใช้อ�านาจรัฐ
และการไม่มีผลประโยชน์ทับซ้อนขัดแย้งระหว่างผลประโยชน์ส่วนตัวกับ

ผลประโยชน์ส่วนรวม
ข้อที่ 4 จะต้องยึดหลักนิติกระบวน โดยไม่มีการออกกฎหมายหรือ
รัฐธรรมนูญเพื่อลงโทษย้อนหลัง หรือเพื่อตัดโอกาสในการฟ้องร้องด�าเนินคดี
ในศาล หรือเพื่อท�าให้บุคคลถูกด�าเนินคดีสองซ�้า สองซ้อนหรือเพื่อบังคับให้คน

ต้องปรักปร�าตนเอง หรือเพื่อลบล้างข้อสันนิษฐานที่ว่า ทุกคนบริสุทธิ์ จนกว่า
จะพิสูจน์ได้ว่าผิด
ข้อที่ 5 หลักนิติธรรมนั้นต้องเคารพหลักความเป็นกลาง ความเที่ยงธรรม
ของกระบวนการยุติธรรม ทั้งหมดนี้ 5 ข้อ รวมกันเรียกว่าหลักนิติธรรม ในข้อ 1

ที่ให้ยึดกฎหมาย เหนืออ�าเภอใจนั้นและ ข้อ 2 ที่ว่าเคารพศักดิ์ศรีความเป็น
มนุษย์ น่าจะลอกมาหรือเอามาจาก The Rule of Law ของอังกฤษ เพราะ
อังกฤษมี ส่วนข้อ 3 ที่บอกว่าให้ยึดหลักการแบ่งแยกอ�านาจ การตรวจสอบ
อ�านาจรัฐ การไม่มีผลประโยชน์ทับซ้อน The Rule of Law ของอังกฤษไม่มี

แต่หลักนิติรัฐของยุโรปมี ตรงนี้เอามาจาก Legal state ของยุโรป ข้อที่ 4 ให้
ยึดหลักนิติกระบวนนั้นคือ Due process of Law เพียงแต่ว่าค�าว่า ศุภ ที่แปลว่า
ดี หายไป เอามาแค่นิติกระบวน ต้องยึดนิติกระบวนที่ว่า ห้ามไม่ให้ออกกฎหมาย
มาลงโทษย้อนหลัง ที่อเมริกาเรียกว่า ex post factor Law และไม่มีการ

ออกกฎหมายตัดสิทธิคนในการด�าเนินคดีในศาล และจะต้องไม่มีการออก
กฎหมายมาบังคับให้คนปรักปร�าตนเอง ที่เรียกว่า privilege against self-
incriminatio จะต้องไม่มีการด�าเนินคดีต่อบุคคลสองซ�้า สองซ้อน ที่เขาเรียกว่า
Double Jeopardy และจะต้องไม่ตัดโอกาสให้คนพิสูจน์ความบริสุทธิ์ ห้าม

สันนิษฐานว่าคนผิด ที่เขาเรียกว่า Presumption of innocence ทั้งหมดนี้
คือหลักอเมริกา และข้อ 5 ความเป็นอิสระของศาล และความเที่ยงธรรมของ
กระบวนการยุติธรรม อันนี้เป็นหลักที่ใช้กันอยู่ทั่วไป ทั้งในอังกฤษ ยุโรป อเมริกา

_17-0315(001-027)1.indd 15 4/27/60 BE 11:52 AM