Page 123 - Gramatyka francuska Grevisse wersja pełna bez hasła mcourser

4. Liczebnik

3. Formy millier, million, milliard, billion, trillion itp. są uznawane za rzeczowniki i jako takie
uzgadniane w liczbie (nie wykluczają zatem możliwości uzgadniania vingt oraz cent):
Trois cents millions d’hommes.
Quatre-vingts milliards de francs.
223 Liczebniki główne pełnią funkcję liczebników porządkowych, jeśli chodzi o wska-
zanie kolejności władców w danej dynastii, kolejnych dni miesiąca oraz przy podziale
jakiegoś dzieła na rozdziały i strony:
Louis quatorze. Le quatre août.
Chapitre cinq, page dix.
Mówimy jednak: François premier, le premier août.

2. LICZEBNIKI PORZĄDKOWE
Les adjectifs numéraux ordinaux

224 Z wyjątkiem premier oraz second liczebniki porządkowe tworzymy przez dodanie do
odpowiadających im liczebników głównych przyrostka -ième: deuxième, troisième, …
vingtième, vingt et unième, … centième itd.
Jeżeli temat kończy się na -e, np. w quatre, trente, quarante itd., przed dodaniem przy-
rostka -ième literę tę należy usunąć; w przypadku cinq do tematu należy dodać literę u:
cinquième, a w liczebniku neuf udźwięcznić f: neuvième.

UWAGI
1. Poza liczebnikami porządkowymi złożonymi formy second oraz deuxième są formami obocz-
nymi. Trzeba jednak dodać, iż współcześnie forma second jest bardziej charakterystyczna dla
języka literackiego:
Le deuxième jour, le second jour du mois.
2. Forma unième występuje tylko w liczebnikach porządkowych złożonych:
Vingt et unième, trente et unième, cent unième itd.

225 W funkcji liczebników w języku francuskim występują również:
1
o
1 Wyrazy oznaczające wielokrotność jakiegoś elementu (mots multiplicatifs) : simple,
double, triple, quadruple, quintuple, sextuple, septuple, octuple, nonuple, décuple,
centuple.
o
2 Rzeczowniki, za pomocą których wyraża się ułamki, z wyjątkiem demi, tiers oraz quart
mają one taką samą formę jak liczebniki porządkowe:
Le cinquième de la somme. Les trois huitièmes du capital.
o
3 Wyrazy pochodne zakończone na -ain, -aine, -aire: quatrain, sixain itd.; dizaine,
douzaine vingtaine itd.; quadragénaire, quinquagénaire, sexagénaire itd.
o
4 Wyrażenia mające znaczenie przydziału czy rozdawania: un à un, deux à deux,
chacun dix.

1. W języku polskim liczebniki te (np. pojedynczy, podwójny) określa się mianem mnożnych. (przyp. tłum.)

123