Page 131 - Gramatyka francuska Grevisse wersja pełna bez hasła mcourser

5. Zaimek

d) Wyjątki

Zaimek zwrotny (pronom personnel réfléchi – definicja § 230, uwaga 4)

241 W pierwszej osobie używamy jako zaimków zwrotnych form me, nous:
Je me blesse, nous nous blessons.
w drugiej osobie te, vous:
Tu te blesses, vous vous blessez.

W trzeciej osobie zaimek zwrotny ma dwie formy: nieakcentowaną – se (zawsze przed
czasownikiem) oraz akcentowaną – soi (po czasowniku):
Il(s) se blesse(nt); chacun pense à soi.

UWAGA
Biorąc pod uwagę znaczenie zaimka zwrotnego wynikające z kontekstu, może on mieć zarówno
znaczenie zwrotne, jak i niezwrotne:
a) W znaczeniu zwrotnym, pełniąc funkcję dopełnienia bliższego lub dalszego, wyraża on fakt,
iż dana czynność wykonywana jest przed podmiot w odniesieniu do siebie samego:
Je me blesse. (Ranię się.)
Tu te nuis.
W liczbie mnogiej może służyć do wyrażania czynności wzajemnej:
Nous nous querellons. (Kłócimy się.)
Ces deux hommes se disent des injures.

b) W znaczeniu niezwrotnym nie wyraża on w żaden sposób, iż dana czynność wykonywana
jest przez podmiot w odniesieniu do siebie samego; nie można go zatem analizować osobno,
lecz tylko w połączeniu z czasownikiem. Używa się go wówczas albo jako zaimka pozbawio-
nego funkcji gramatycznej:
Je m’évanouis, il se meurt. (Mdleję, on umiera.)
albo jako zaimka pomocniczego, służącego czasownikowi do wyrażenia czynności w stronie
biernej:
Le blé se vend bien. (Zboże dobrze się sprzedaje.)
242 Soi, jako wyraz samodzielny bądź wzmocniony przez użycie même, odnosi się zazwy-
czaj jedynie do podmiotu nieokreślonego w liczbie pojedynczej:
On est maintenu à l’intérieur de soi, entre les murs de la voix noire. (…)
Il n’y a plus que soi. (Ch. Bobin)

UWAGI
1. Z podmiotem określonym używamy na ogół lui, elle(s), eux:
M. Thiboust-Gouron était dur pour lui-même comme pour autrui. (J.-P. Sartre)
Jednak zastosowanie w takim wypadku zaimka soi nadal jest uznawane za poprawne:
Le feu s’était de soi-même éteint. (G. Flaubert)
Elle hochait la tête, regardant droit devant soi. (Alain-Fournier)
Soi używamy szczególnie wtedy, gdy chcemy uniknąć dwuznaczności oraz gdy podmiot
odnosi się do jakiegoś określonego typu, charakteru:
Doña Manuela, laissant comme toujours sa fille s’occuper de soi. (O. Aubry)
L’égoïste ne vit que pour soi.

131