Page 144 - Gramatyka francuska Grevisse wersja pełna bez hasła mcourser

3 Części

mowy

UWAGI
1. On ma w niektórych użyciach znaczenie określone i zastępuje je, tu, nous, vous, il(s), elle(s) –
może wyrażać skromność, dyskrecję, ironię, pogardę itp.:
A-t-on (= tu) été sage aujourd’hui ? (Bylibyśmy dzisiaj grzeczni?)
Un couplet qu’on (= vous) s’en va chantant
Efface-t-il la trace altière
Du pied de nos chevaux marqué dans votre sang ? (A. de Musset)

2. Kiedy kontekst wskazuje, iż mowa o kobiecie, orzecznik przyjmuje formę żeńską:
Eh bien, petite, est-on fâchée ? (G. de Maupassant)

3. Zdarza się, że po zaimku on występuje orzecznik w liczbie mnogiej:
On n’est pas des esclaves pour endurer de si mauvais traitements. (Akademia Fran-
cuska)

4. Ponieważ zaimek on początkowo pełnił funkcję rzeczownika, zachował niektóre jego właści-
wości i może występować z rodzajnikiem w elizji l’, zwłaszcza gdy ułatwia to wymowę. Nastę-
puje to najczęściej po: et, ou, où, que, si, a także po lorsque (obecnie l’ jest traktowane tylko
jako spółgłoska eufoniczna, tj. ułatwiająca wymowę, pozbawiona znaczenia rodzajnika):
Il faut que l’on consente. (Akademia Francuska)
Puisque l’on vieillit tout entier, l’on ne vieillit point par rapport à soi-même. (L. Scutenaire)

278 Personne, pierwotnie rzeczownik rodzaju żeńskiego (osoba), stał się zaimkiem
nieokreślonym rodzaju męskiego liczby pojedynczej. W niektórych użyciach zaimek
ten zachował znaczenie „ktoś, osoba”:
Y a-t-il personne d’assez hardi ? (Akademia Francuska) (Czy znajdzie się jakiś
śmiałek?)
Je doute que personne y réussisse. (jw.) (Wątpię, żeby komukolwiek to się udało.)
Jednakże, występując często z ne, zaimek personne przybrał znaczenie przeczące
i oznacza obecnie „nikt”:
Non, l’avenir n’est à personne. (V. Hugo) (Przyszłość nie należy do nikogo.)
Qui vient ? Qui m’appelle ? Personne. (A. de Musset)

UWAGA
Gdy personne odnosi się do kobiety, używa się żeńskich form rzeczownika lub imiesłowu czasu
przeszłego, jednak użycie to jest dosyć rzadkie:
Personne n’est plus que moi votre servante, votre obligée. (É. Littré)

279 Quelqu’un (ktoś) odnosi się zawsze do osób w rodzaju męskim:
Quelqu’un est venu. (Ktoś przyszedł.)
Użyty w liczbie mnogiej zaimek quelques-uns (niektórzy) ma odmienne znaczenie,
wyraża bowiem nieokreśloność w stosunku do liczby, a nie do jednostki (ktoś):
Quelques-uns l’affirment. (Niektórzy to potwierdzają.)
Quelqu’un, w odniesieniu do en bądź też rzeczownika w liczbie mnogiej lub rzeczow-
nika zbiorowego, stosuje się do osób i przedmiotów i jest odmieniany przez liczby
i rodzaje:

144