Page 152 - Gramatyka francuska Grevisse wersja pełna bez hasła mcourser

3 Części

mowy

UWAGI
1. Ogólnie rzecz biorąc, zamiana na stronę bierną jest możliwa w przypadku czasownika
przechodniego mającego dopełnienie bliższe: wówczas dopełnienie bliższe czasownika
w stronie czynnej staje się podmiotem czasownika w stronie biernej, zaś podmiot czasow-
nika w stronie czynnej staje się dopełnieniem orzeczenia w stronie biernej:
Le juge interroge l’accusé. L’accusé est interrogé par le juge. (Sędzia przesłuchuje
świadka. Świadek jest przesłuchiwany przez sędziego.)
Należy jednak pamiętać, że jeśli podmiot czasownika w stronie czynnej jest wyrażany za
pomocą zaimka on, zaimek ów znika w zdaniu w stronie biernej (w zdaniu nie ma dopełnienia
orzeczenia w stronie biernej):
On a interrogé l’accusé. L’accusé a été interrogé.
2. Czasowniki nieprzechodnie nie mają strony biernej. Wyjątek stanowią czasowniki
obéir, désobéir, pardonner:
Vous serez obéi. (J. Racine) (Będą wam posłuszni.)
Vous êtes pardonnée. (Wybaczam pani.) 1
Należy zauważyć, iż niektóre czasowniki nieprzechodnie mogą tworzyć stronę bierną
w formie bezosobowej, z podmiotem gramatycznym w postaci zaimka il:
Il en sera parlé. (Będzie o tym mowa.)
3. Czasowniki zwrotne nie mogą tworzyć strony biernej:
Il se vante. (Chwali się.)

4. Tryby Les modes

294 Kategoria gramatyczna trybu odnosi się do różnych sposobów pojmowania i przed-
stawiania czynności bądź stanu wyrażanych czasownikiem.

Wśród trybów wyróżnić można osobowe i nieosobowe.

a) Tryby osobowe Les modes personnels

W języku francuskim występują cztery tryby osobowe, zakładające odmianę czasow-
nika przez osoby:

o
1 tryb oznajmujący (inaczej orzekający – indicatif), przedstawiający czynność jako
rzeczywistą:
Mon frère mange. (Mój brat je.)
o
2 tryb warunkowy (inaczej przypuszczający – conditionnel), przedstawiający czyn-
ność jako ewentualną bądź też zależną od spełnienia konkretnego warunku :
2
Mon frère mangerait toute la journée ! (Mój brat jadłby przez cały dzień!)
Je mangerais si j’en avais le temps.
1. W języku polskim użycie strony biernej w tym przypadku jest niepoprawne („jest pani wybaczona”) bądź
wręcz niemożliwe (patrz pierwszy przykład). (przyp. tłum.)
2. Obecnie wielu językoznawców francuskich umieszcza tryb warunkowy w kategorii oznajmującej, zatem tryb
ten uznawany jest przez nich za szczególny rodzaj czasu przyszłego (czas przyszły w przeszłości lub czas
przyszły hipotetyczny). Podejście swoje naukowcy tłumaczą faktem, iż wykluczone jest stosowanie trybu
warunkowego w zdaniach przypuszczających rozpoczynających się od partykuły si. Dlatego też użycie trybu
warunkowego w celu wyrażenia chęci, pragnienia czy też rady jest uznawane za przypadek szczególny.

152