Page 155 - Gramatyka francuska Grevisse wersja pełna bez hasła mcourser

6. Czasownik

2. Tryb warunkowy (conditionnel) ma dwa czasy: teraźniejszy (conditionnel présent,
który odnosi się także do przyszłości) oraz przeszły (conditionnel passé). Czas zaprze-
szły trybu łączącego (subjonctif plus‑que‑parfait: j’eusse aimé) przyjmuje niekiedy
znaczenie czasu przeszłego trybu warunkowego (conditionnel passé).
3. Tryb rozkazujący (impératif) ma dwa czasy: teraźniejszy (impératif présent, który
odnosi się także do przyszłości ) i przeszły (impératif passé).
4. Tryb łączący (subjonctif) ma cztery czasy: teraźniejszy (subjonctif présent, który
odnosi się również do przyszłości), przeszły niedokonany (subjonctif imparfait),
przeszły złożony (subjonctif passé) i zaprzeszły (subjonctif plus‑que‑parfait).
5. Bezokolicznik (infinitif) ma trzy czasy: teraźniejszy (infinitif présent, który może
odnosić się do przyszłości), przeszły (infinitif passé) i przyszły (stosunkowo rzadki:
devoir aimer).
6. Imiesłów (participe) ma trzy czasy: teraźniejszy (participe présent), przeszły (parti‑
cipe passé) i przyszły (stosunkowo rzadki: devant aimer).

297 c) Czasy proste i złożone Les temps simples et composés

W czasach prostych czasownik przyjmuje we wszystkich osobach postać jednego
wyrazu. Dotyczy to strony czynnej i zwrotnej (a w stronie biernej wyłącznie participe
passé używanego samodzielnie): Je chante, je chantais, je me lève, chassé itd.

Czasy złożone składają się z participe passé, który jest połączony z różnymi formami
czasowników avoir lub être. Koniugacja w tych czasach może przebiegać w stronie
czynnej, biernej oraz zwrotnej (w stronie biernej czasownik odmienia się we wszyst-
kich czasach, z wyjątkiem participe passé używanego samodzielnie):
J’ai chanté, que j’eusse chanté, je suis félicité, j’avais été félicité, je suis venue.

UWAGA
W języku francuskim wyróżnić można także czasy podwójnie złożone (temps surcomposés),
w których participe passé łączy się z czasownikiem avoir (czasami z être) odmienionym w czasie
złożonym:
Après que vous avez eu parlé, il s’est retiré. (Akademia Francuska)
(Po tym, jak skończyła pani mówić, wyszedł.)
Quand j’ai été partie.

298 d) Aspekt czasownika L’aspect du verbe

Formy aspektowe czasownika (aspects du verbe) służą do wyrażenia charakteru
czynności podczas jej przebiegu, zarówno całkowitego, jak i podczas jego poszcze-
gólnych etapów; do wyrażenia aspektu używamy często wyrażeń czasownikowych,
złożonych z czasownika posiłkowego oraz bezokolicznika (§ 300).
Aspekt można przedstawić za pomocą wykresu na osi czasu, gdzie:
– T to moment mówienia (teraźniejszość);
– linia falista oznacza przebieg czynności;
– nawiasem oznaczamy perspektywę czasową mówiącego wobec wyrażanej czynności.

155