Page 222 - ED 211
P. 222
ประโยชน์อย่างสร้างสรรค์ ไม่เน้นความรู้ส าเร็จรูปเพียงพอใช้ได้ตลอดชีวิต แต่เป็นการเรียนเพื่อรู้
เรียนรู้เพื่อสอนชีวิต เรียนรู้เพื่อใช้งานได้จริงและเรียนรู้อย่างต่อเนื่องตลอดชีวิต ท าให้การศึกษามีรูปแบบ
ที่หลากหลาย ทั้งการศึกษาตามหลักสูตรในและนอกระบบโรงเรียน การเรียนรู้จากประสบการณ์การ
ท างาน การฝึกอาชีพทั้งจากครอบครัว ผู้รู้ สถานประกอบการ และกระบวนการเรียนรู้ของชุมชน
รวมทั้งไม่ได้มองการศึกษาเป็นเครื่องมือในการพัฒนาเศรษฐกิจอีกต่อไป เพราะจุดมุ่งหมายของการศึกษา
คือการพัฒนาความเป็นมนุษย์ของผู้เรียนให้สมบูรณ์อย่างสมดุลเต็มตามศักยภาพของแต่ละคน และสังคม
มีสิทธิในการจัดการศึกษาขั้นพื้นฐานทั้งในฐานะผู้จัดการศึกษาโดยตรงและมีส่วนร่วมในฐานะ
คณะกรรมการสถานศึกษาขั้นพื้นฐาน การที่กระบวนทัศน์ทางการศึกษาชุดใหม่ยังไม่ได้เข้ามาแทนที่
กระบวนทัศน์ทางการศึกษาชุดเดิม ท าให้นักวิชาการที่สนใจการศึกษาบางคน อาทิ ประเวศ วะสี.
(2557) มองว่าเป็นสาเหตุที่ท าให้การปฏิรูปการศึกษาไม่ประสบความส าเร็จ ดังข้อความตอนหนึ่งในการ
ปาฐกถาหัวข้อสร้างจุดเปลี่ยนประเทศไทย จากการปฏิรูปการเรียนรู้เพื่อคนทั้งมวล การประชุมวิชาการ
อภิวัฒน์การเรียนรู้สู่จุดเปลี่ยนประเทศไทย ระหว่างวันที่ 6-8 พฤษภาคม 2557 ความตอนหนึ่งว่า “.....
ประเทศไทยปฏิรูปการศึกษามาหลายครั้งแต่ไม่เคยประสบความส าเร็จ สาเหตุเพราะเราไม่เคยปรับ
กระบวนทัศน์ ปฏิรูปครั้งใดก็ใช้กระบวนทัศน์เดิม ที่มีฐานเรียนรู้อยู่เพียงในต ารา ต้องเปลี่ยนกระบวน
ทัศน์ใหม่ ย้ายฐานการเรียนรู้ มาเรียนรู้ในความจริงของชีวิต เป็นชีวิตจริงปฏิบัติ.....”
แม้ในภาพรวม การปฏิรูปการศึกษายังไม่ประสบความส าเร็จ แต่เมื่อพิจารณาเฉพาะส่วน
หรือภาพเล็กจะเห็นถึงความเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นเพราะบางโรงเรียนได้มีการปฏิรูปการเรียนรู้ จัด
การศึกษาที่มีคุณภาพเพื่อพัฒนาความเป็นมนุษย์ของผู้เรียนแต่ละคน มีการผลิตนวัตกรรมการเรียนรู้ที่
หลากหลาย มีการสร้างความร่วมมือกับชุมชนจนท าให้โรงเรียนแสดงบทบาทในการจัดการศึกษาได้อย่าง
สร้างสรรค์ มีการริเริ่มการศึกษาในรูปแบบอื่นเพื่อการเรียนรู้อย่างต่อเนื่องตลอดชีวิต ท าให้เกิดทางเลือก
ของการศึกษาในรูปแบบใหม่ที่หลากหลาย เนื่องจากทางเลือกของการศึกษาดังกล่าวด าเนินการโดย
ประชาชนซึ่งขณะนี้บางส่วนได้รวมตัวเป็นเครือข่ายในนามการศึกษาทางเลือก นอกจากนั้นยังด าเนินการ
ผ่านความร่วมมือระหว่างโรงเรียนกับชุมชน ในส่วนนี้จึงเป็นการยกตัวอย่างกรณีศึกษาการศึกษาทางเลือก
และความร่วมมือระหว่างโรงเรียนและชุมชนในการจัดการศึกษาในฐานะทางเลือกใหม่ของการศึกษาไทย
ดังนี้
การศึกษาทางเลือก
การศึกษาทางเลือกเป็นการศึกษาที่แสดงถึงคุณลักษณะที่ไม่ใช่การศึกษาในระบบโรงเรียน
บนฐานของกระบวนทัศน์ทางการศึกษาในยุคทันสมัย เริ่มขึ้นครั้งแรกในประเทศไทยในปี พ.ศ.2522 ใน
รูปแบบของโรงเรียน โดยใช้ชื่อว่าโรงเรียนหมู่บ้านเด็ก หลังประกาศใช้พระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ
ในปี พ.ศ.2542 มีจ านวนโรงเรียนทางเลือกเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง (พรใจ ลี่ทองอิน. 2558) การวิจัยเรื่อง
เอกสารประกอบการสอนรายวิชากระบวนทัศน์ทางการศึกษา พรใจ ลี่ทองอิน | 147
