Page 10 - СҮХБААТАР АЙМГИЙН НИЙТИЙН НОМЫН САН Д.Нацагдоржийн шүлгийн тvvвэр

10 СҮХБААТАР АЙМГИЙН НИЙТИЙН НОМЫН САН Д.Нацагдоржийн шүлгийн тvvвэр

ийн нэг нєхєр хувьсгалын бууг тавьсан єдрєєс эхлэн хємєрсєн тогооны дотор гэрэл
тусаж, нэг аймаг улс сэрэв> (Хуучин хvv), <Энэхvv нисдэг тэрэг нь хvний арга
ухаан эрдэм соѐлын vvднээс бvтсэн болох бvхий л учрыг олж сонсоод ..... ирэх
жилээс ажилд орох гэж байсан арван хоѐр настай хvvгээ ардын сургуульд хєєн
явуулжээ>(Соѐлыг гайхав) <Дугар хєвгvvн юм vзэв, нvд тайлав,эрдэм сурав, эр
болов>(Улаанбаатараас Берлин хvртэл) гэхчлэн хувьсгалт тэмцлийн vр дvнд
<Хуучин хvv шинэ рvv болж>шинэ амьдралын гэрэл гэгээ олны сэтгэл оюуныг
гийгvvлж, монгол хvний ухаан билгийн тєлєв нээгдэж байгааг дvрсэлжээ.Чингэхдээ
зохиолч <Юутай завшаан, юутай баяр> гэж оргилуун сэтгэлээр, єндєр дуугаар
бахархан єгvvлсэн юм.
Д.Нацагдоржийн бvтээлд 20-р зууны эхэн vеийн монголын нийгмийн бvхий л анги
давхаргын байдал хэв шинж яруу тод євєрмєц байдлаар илэрсний дотор
Д.Сvхбаатарын дvрийг гаргасныг дурдахгvй єнгєрч vл болно.Их жанжны дvрийг
тухайн vеэс С.Буяннэмэх, М.Ядамсvрэн, Ши.Аюуш зэрэг зохиолчдын гаргаснаас
зан араншинг нь Д.Нацагдорж илvvтэй анхаарч бичсэн байна. Их жанжны дэргэд
гарын нарийн бичгийн даргаас эхлээд нам тєрийн хариуцлагатай албан хааж
байсны хувьд Д.Нацагдорж ингэж хэнээс ч илvvтэйгээр Сvхбаатарыг дvрслэх нь
аргагvй юм. <Монгол ардын суут> жvжигт 1934 Сvхбаатарыг ноѐд тvшмэд болон
ард олны нvдээр харж тэдний харилцан яриагаар итгэл vнэмшилтэй дvрсэлж
чадсан болно.
Эдгээр зурвас жишээнээс Д.Нацагдоржийн зохиол бvтээлийн vндсэн чиг тодорхой
болж нийгмийн амьдрал зєрчил тэмцлийн мєн чанарыг гvнзгий ухаарсан
зохиолчийн ертєнцийг vзэх vзэл илэрч байна. Энэ нь <Ардын хувьсгалт засгийн
бодлогод нийцvvлэн жинхэнэ ядуу ангийн ашиг тусыг хамгаалсан ......зvйлvvдийг
гол болгон бичвээс зохих>(Улсын нийтийн номын сан Монгол номын хємрєг МАРЗ-
ын архив Монголын зохиолчдын эрх хэмжээний дvрэм) гэсэн тухайн цаг vеийн
бодлоготой нийцэж байсан болой. Д.Нацагдорж зан чанарыг тодруулах зєрчлийн
уг сурвалж, дvрийн vндэслэл, нийгэм гоозvйн зарчмыг монголын уран зохиолын
vндсэн тєрєл яруу найраг, vргэлжилсэн vгийн болон жvжгээр тодорхой харуулсан
юм. Их зохиолчийн яруу найраг,vргэлжилсэн vгийн зохиол, жvжгийн дотоод тєрєл
зvйлд шинэ эхлэлийг гаргаж баяжуулсныг єгvvллэг, туурь уран нийтлэл, тууж,
шvлэг, єгvvлэлт шvлэг, дуулалт жvжиг, яриан жvжиг бичсэн нь харуулж байна.
Тvvгээр ч vл барам ардын хувьсгалын ололт амжилтыг хамгаалж эсэргvv нартай
тэмцсэн тэмцлийн сэдвээр уран зохиолын том тєрєл роман (Хэл зохиол судлал
боть 7 1-13 ШУАХ Улаанбаатар 1969 (1970)323 дахь тал) бичиж авьяас билгээ
сорьж байсны баримт ч бий. Энэ сэдэв Д.Нацагдоржийн сэтгэлийг хvчтэй
хєндсєнийг <Yзэгдээгvй юм>,<Эсэргvvг сонсвол>, <Со-ѐ хайрлана чамайг>гэсэн
шvлэг зохиол нь давхар баталж байгаа юм.
<Хvний дайсан гадуур дотуур євчин> гэж vзэж, <Єргєл барьц барих, гvрэм ном
айлдуулах, нvглээ наминчлах зэргээр нvглээ наминчилж байвал жаргана> гэсэн
шашны vзэл сурталчдын ятгалга, монгол газар дэлгэрсэн тєвд эмнэлэг ард олныг
євчин эмгэгээс ангижруулж нийгмийн шаардлагыг хангаж чадахгvй байгаа мэтийг
уншигчдын ємнє vнэн мєнєєр нь дэлгэн єгєхєд Д.Нацагдорж эрvvл энхийн тухай
олон шvлгээ <Тєвд эмнэлэг, Зээлийн чимээ,Хувьсгалын дараах vеийн эрvvл
энхийн байдал,Юунд нохой тэжээнэ, Хайран охин, Гvндэг чавганц Гvрмийн
хэнгэрэг>зориулжээ. <Дэмий л тоочин нурших ба ятгалгаар хэлэхгvй гагцхvv уран

ЦАХИМ НОМЫН САН