Page 20 - СҮХБААТАР АЙМГИЙН НИЙТИЙН НОМЫН САН Д.Нацагдоржийн шүлгийн тvvвэр

20 СҮХБААТАР АЙМГИЙН НИЙТИЙН НОМЫН САН Д.Нацагдоржийн шүлгийн тvvвэр

Хагацуулж хэн ч дийлэхгvй>

гэж эцсийн мєчєє хvртэл тэмцэх тэнгэрлэг их хvч олсныг гайхамшигтайяа
илэрхийлж байгаа юм. Тиймээс ч <Учиртай гурван толгой>-н хувьд дарлагч ноѐны
гарт амь vрэгдсэн Юндэнгээ vзvvт Нансалмаа єєрєє єєрийгєє хороож байгаа нь
харгис бурангуйд бууж єгєхгvйгээ тэр vеийн єєр яах ч аргагvй нийгэмд илэрхийлж
зоригоо харуулсан явдал, хvний сэтгэл хєдлєл, vнэнч ариуныг хамгаалснаарааа
тэгш биш харьцаат нийгэмд ял тулган амиа єгч байгаа их хэмжээгээрээ ер
В.Шекспирийн <Ромео Жульетта> буюу Узбекийн <Фархад Ширин хоѐр> зэрэг
жvжгvvдийн аугаа зєрчлийн шийдвэрлэлттэй адилтгах зvйл юм. (Э.Оюун
Д.Нацагдоржийн жvжгийн зохиолын зєрчлийн асуудалд Д.Нацагдоржийн уран
бvтээлийн тухай УХГ Улаанбаатар 1978 52 дах тал)
Yvгээр Д.Нацагдорж аялгуут жvжгийн шинэ хэлбэрийг монголын шинэ vеийн
урлагийн тєрєлд бий болгож 1934 оноос vзэгчиддээ барьсан нь <Учиртай гурван
толгой> -н нєлєєгєєр зохиолч, найруулагч, жvжигчин хичнээн олон уран бvтээлч
гар ганзаганд, хєл дєрєєнд хvрсэн билээ
Басхvv <Сумъяа ноѐн> хэмээх монгол ардын харилцаа дуу, <Ламбагуайн нулимс>
хоѐрын уламжлалын холбоотойг Г.Михайлов ажиглаж <энэ хоѐрт хоѐуланд нь
учиртай гурван хvний явдал гарч , тvvний байдал, тайлал болон лам нарын эсрэг
хандсан чиглэлтэй зэрэг нь адил тєстэй юм.> гээд <Харин авьяаст зохиолчийн
уран сэтгэмжээр vйл явдал зохиомж дvр, зєрчил цємєєр єєрчлєгджээ>
(Г.И.Михайлов, Д.Нацагдоржийн уран бvтээлийн уламжлал шинэчлэл , Утга зохиол
, урлаг 1969 ¹4) гэж vзсэн билээ. Yvнийг дэмжиж К.Яцковская , Сумъяа ноѐн буюу
Бээжин лам харилцаа дууны зарим зvйлийг єгvvллэгт их л єєрчлєгдсєнийг
ажиглаад <Гол баатар ялангуяа ламын дvр бvр их єєрчлєгджээ. Харилцаа дуунд
сувдаг шунахай, садар самууныг илчилсэн байдаг. Бээжин лам vнэнчээр хайр
сэтгэлтэй болоогvй. Д.Нацагдоржийн єгvvллэгийн лам, Бээжин ламтай тун бага
тєстэй . Лодон зєєлєн сэтгэлтэй, итгэмтгий, тэр Цэрэнлхамын ов мэхийг
гадарлаагvй, дурлал гэх тоглоомыг нь таниагvй, хэдийгээр эхлээд ариун сэтгэлээр
бус очсон ч гэлээ, жинхэнэ хайр сэтгэлтэй болжээ. > (К.Н.Яцковская Дашдоржийн
Нацагдорж (Жизнь и творчество)Изд , Наука Москва 1974 стр 84-85) хэмээн
єгvvлжээ. Ингэж «Ламбагуайн нулимс» єгvvллэгийг монгол ардын харилцаа дууны
уламжлалтай холбон vзэж, дvрийг харьцуулсан нь яриагvй сонин ажиглалт мєн.
Монгол ардын харилцаа дууны урын санг уудлахад <Ламбагуайн нулимс>-т,
<Сумъяа ноѐн>-оос илvvтэйгээр ойртон очих <Ванлий> буюу <Буянхишиг Да лам>
хэмээх зохиол бас бий. Тvvнд Ванлий хvvхэн, Буянхишиг Да лам нарын дvрийг
тодорхой гаргасан юм. <Ерєнхийдєє автономитын vеийн амьдралын харилцаа,
ноѐд ялангуяа лам нарын завхай шунаг сэтгэлийг шог инээдмийн намба хэлбэрийн
харилцаа дуугаар чадалтай гаргасан > (Э.Оюун . Харилцаа дууны зарим асуудалд,
боть 8-р дэвтэр 1-12, ШУАХ, Улаанбаатар 1970 59 дэх тал) энэ зохиолын гол
баатар Буянхишиг Да лам <ухаантай хэдэн vгийг хэлж > Ванлий хvvхнийг єєртєє
дасган , тvvнд хайр сэтгэлтэй болжээ. Тэгвэл <Орчлон хоосон > гэж хvрд
бясалгасан гэвш Лодон <Ертєнцийн цаламд урхилагдаж > Цэрэнлхам хvvхэнд
сэтгэлээ нэгэнт єгчээ.Тvvгээр ч барахгvй <Гандан дахь хашаа байшин ба гавж
болохын тулд бэлтгэсэн юмаа бvгдийг нийлvvлж> хамтран суужээ. Ванлийг єєр
хvнтэй суухаар явдгийг <Буянхишиг Да лам>-д єгvvлсний адил Цэрэнлхам хvvхний

ЦАХИМ НОМЫН САН