Page 112 - Safarova N., Safarov B. elektron darslik

Tuproq tortimi Konvey kosachasining tashqi bо‘lmachasiga

joylashtiriladi, ichki bо‘lmachasiga esa 2% li bо‘rat kislota va Groag indikatori

quyiladi. Ehtiyotkorlik bilan tashqi bо‘lmachaga NaOH ning 1 n. li eritmasi

quyiladi va usti shisha qopqoq bilan yopiladi. Aylanma harakat asosida kosacha

1 daqiqa chayqatiladi va 48 soat davomida 28 darajali termostatda saqlanadi.

Kosacha termostatdan olingach, bо‘rat kislota tomonidan yutilgan ammiak

miqsori 0,02 n. li sulfat kislota eritmasi bilan titrlash asosida aniqlanadi.

Nitrat shakldagi azot miqdorini aniqlash. Oson eriydigan shaklda bо‘lganligi

sababli tuproqdagi nitratlar suv yordamida siqib chiqariladi. Suvli sо‘rim

tarkibidagi nitratlar miqdori Grandval-Lyaju usulida, kolorimetrlash asosida

aniqlanadi. Usul nitratlarning disulfofenol kislota ta’sirida ishqoriy muhitda

sariq tusli nitrobirikma-S 6N 2(NO 2) 2OK ni hosil qilishiga asoslangan. Suvli sо‘rim

tayyorlash uchun tuproq va suv 1:5 nisbatda olinadi. Usulning kamchiligi sifatida

eritmani bug‘latish uchun kо‘p vaqt sarflanishini kо‘rsatish mumkin.

Tezkor (ekspress) usulda aniqlash uchun Moskvadagi V.V.Dokuchayev

nomidagi Tuproqshunoslik instituti olimlari tomonidan nitratlarni 0,05% li

K 2SO 4 eritmasi bilan siqib chiqarish va bug‘latib о‘tirmasdan, disulfofenol

kislota qо‘shib, kolorimetrik usulda aniqlash tavsiya etilgan.

Harakatchan fosforni aniqlash. Tuproqlarning tipi, xossa-xususiyatlaridan
kelib chiqqan holda harakatchan fosfor miqdorini aniqlash uchun turli usullar

qо‘llaniladi. Masalan, A.T.Kirsanov usulida tuproqdan R 2O 5 ni siqib chiqarish
uchun NS1 ning 0/2 n. li, Egner-Rim usulida kalsiy laktatning 0,04 n. li,

F.V.Chirikov usulida sirka kislotaning 0,5 n. li, O.G.Oniani usulida esa sulfat
kislotaning 0,1 n. li, Arrenius usulida limon kislotaning 1% li va B.P.Machigin

usulida ammoniy karbonatning 1% li eritmasi ishlatiladi.

Sо‘rim tayyorlashda tuproq va eritma nisbati 1:20 ni, harorat esa 20-30

darajani tashkil etishi lozim. Olingan sо‘rim organik moddalar ta’sirida

bо‘yalgan bо‘lsa, avval rangsizlantiriladi va tegishli reaktivlarni qо‘shib,

tarkibidagi fosfor kolorimetrik usulda aniqlanadi.

112