Page 12 - Safarova N., Safarov B. elektron darslik
P. 12
muhit ekinlari usulidan foydalanib, ildiz ajratmalarining tuproqdagi qiyin eriydigan
oziq moddalarga (jumladan fosfat kislota tuzlariga) ta’sirini о‘rganishga kirishildi.
Shu asosda marjumak, esparset va xantal (gorchitsa) kabi о‘simliklarning
tuproqdagi qiyin eriydigan fosfatlarni kо‘proq о‘zlashtirishi, nо‘xat, vika, sebarga
kabi dukkakli va don-dukkakli о‘simliklar esa kam о‘zlashtirishi aniqlangan.
Shu bilan bir qatorda ayni usul yordamida fiziologik nordon tuzlar kiritilgan
muhitda hatto donli ekinlar ham fosforit tarkibidagi fosfordan foydalana olishi
asoslangan. Masalan, bug‘doy fosforitni azot Ca(NO 3) 2 shaklda berilgan
variantdagidan kо‘ra NH 4NO 3 (fiziologik nordon о‘g‘it) shaklda berilgan variant
tuproqlaridan yaxshiroq о‘zlashtirishi ham shu yо‘sinda isbotlangan.
Qumli muhit tajribalaridan ayrim oziq elementlar tanqisligi yoki
serobligining о‘simliklarda kechadigan fiziologik va biokimyoviy о‘zgarishlarga
ta’siri, ayrim elementlarning о‘simliklar hayotidagi ahamiyati, elementlar
о‘rtasidagi ionlar antagonizmi va sinergizmi, о‘simliklar tomonidan oziq
elementlarni о‘zlashtirilishida hayotiy omillarning birgalikdagi ta’siri kabi
muammolarni о‘rganishda hozirgi kunda ham keng foydalanilmoqda.
Oziq aralashmalar konsentratsiyasi va ulardagi elementlar nisbati, muhitning
reaksiyasi va buferlik qobiliyatining rivojlanishning turli davrlarida
о‘simliklarning о‘sishi va rivojlanishiga ta’siri suvli muhit tajribalarida о‘rganiladi.
Shuningdek, bu usuldan о‘simliklarning ildiz tizimini о‘rganish, о‘simliklar
oziqlanishining davriyligi, oziq elementlar о‘zlashtirilishining boshlang‘ich
jarayonlarini kuzatish, ularning о‘simlik tanasida harakatlanishi va tо‘planishini
asoslashda keng foydalanish mumkin.
1.2. Oziq aralashmalar
Qumli va suvli muhit tajribalarini о‘tkazishda о‘simliklarning me’yorida
о‘sib-rivojlanishini ta’minlaydigan oziq aralashmalardan keng foydalaniladi. Oziq
aralashmalar - о‘z tarkibida о‘simliklarni unumsiz muhit - qum yoki suvda, sun’iy
sharoitda yetishtirishni ta’minlaydigan turli shakl, miqdor va nisbatdagi kimyoviy
toza tuzlar eritmasidir.
12
