Page 14 - Safarova N., Safarov B. elektron darslik

Mavjud va kashf etilayotgan barcha oziq aralashmalar tarkibidagi oziq

elementlar konsentratsiyasi va nisbatlari bо‘yicha bir-birini tо‘ldirishi va

muvozanatlashi lozim.

1.3. Oziq aralashmalar oldiga qо‘yiladigan talablar:

1. Oziq aralashmalar о‘z tarkibida о‘simliklarning me’yorida о‘sishi va

rivojlanishi uchun zarur barcha elementlarni tutishi kerak. Knop, Saks, Gelrigel va

boshqalar tomonidan tayyorlangan ilk oziq aralashmalar tarkibida faqat 7 ta

element (N, P, K, Ca, Mg, S va Fe) mavjud bо‘lgan bо‘lsa, XX-asrning birinchi о‘n

yilligida, tabiiy fanlar, shu jumladan agrokimyo fani ham jadal rivojlana boshlagan

davrda, oziq aralashmalar tarkibiga Mn, Cu, Zn, B, va Mo ham kiritildi. Hozirgi

kunda ayrim oziq aralashmalar tarkibida Na, Si, Ni, Br kabi elementlarni qо‘shib

hisoblaganda 25 ga yaqin oziq elementlar uchraydi. Masalan, Belousov oziq

aralashmasi tarkibiga Na ham kiritilgan bо‘lib, bu element qandlavlagida

uglevodlarning bargdan ildizmevaga oqib о‘tishiga, tabiiyki, hosildorlik va hosil

tarkibidagi qand miqdorining oshishiga ijobiy ta’sir kо‘rsatadi.

Oziq aralashmalarni tayyorlashda ishlatiladigan tuzlar о‘simliklar tomonidan

ayrim elementlarni kation, ayrimlarini esa anion holida о‘zlashtirilishini hisobga

olgan holda tanlanadi. Bu maqsadda kalsiy nitrat (Ca(NO 3) 2, kaliy nitrat (KNO 3),

ammoniy nitrat (NH 4NO 3), fosfat kislotaning kaliyli va kalsiyli tuzlari - (KH 2PO 4
va CaHPO 4), kaliy va magniy sulfat (K 2SO 4 va MgSO 4) kо‘proq ishlatiladi, chunki

ularning har biri о‘z tarkibida ikkita oziq elementini tutadi. Elementlar о‘rtasidagi
muayyan nisbatni saqlash uchun tarkibida bitta oziq element tutgan tuzlardan ham

foydalaniladi (masalan, kaliy xlorid - KCl).
2. Aralashmalar tarkibidagi tuzlar о‘simliklar tomonidan oson

о‘zlashtiriladigan shaklda bо‘lishi kerak. Oziq aralashmalar tarkibiga muayyan

element tuzlarini u yoki bu shaklda kiritilishi о‘simliklarga sezilarli ta’sir

kо‘rsatadi.

О‘simlikka birgina azotning о‘zi HNO 3, NH 4NO 3, KNO 3, NaNO 3, Ca(NO 3) 2,

(NH 4) 2SO 4, va NH 4Cl shakllarida berilishi mumkin. Bularning ichida KNO 3,

14