Page 45 - Safarova N., Safarov B. elektron darslik

32
Yarim parchalanish davri. Fosforning radioaktiv izotopi 15R ning
32
parchalanishi va muqobil 16R ga aylanishi quyidagi о‘zgarish asosida sodir
bо‘ladi.

32
15R → 16 S + β
32
Turli radioaktiv izotop yadrolarining tо‘la parchalanish davri turlichadir.

Ayrim yadrolar juda qisqa fursatda parchalansa, boshqalari bir necha о‘n yil

davomida parchalanadi. Shu bois tadqiqotlarda yarim parchalanish davri hisobga

45
olinadi. Yarim parchalanish davri har bir izotop uchun о‘ziga xos bо‘lib, 20Sa
49
40
9
29
uchun 165 kunga, 20Sa uchun 2,5 soatga, 19Sa uchun 1,2·10 yilga, 15Sa uchun
esa 4,6 soniyaga tengdir.
Agrokimyoda keng ishlatiladigan 15R uchun ega bu kо‘rsatkich 14,2 kunni
3
tashkil etadi.

15
14
13
Tabiiy azot 2 ta muqobil izotop N va N ga ega. Uning sun’iy izotoplari N ,
17
16
N va N larning yarim parchalanishi davri bir necha soniyadan 10 daqiqagacha
davom etadi va amaliy jihatdan ahamiyatga ega emas. Mg, Al va Silarning
izotoplari ham juda qisqa yarim parchalanish davriga ega bо‘lgani bois

agrokimyoviy tadqiqotlarda ishlatilmaydi.

15
1.11. Agrokimyoviy izlanishlarda azotning muqobil 7N
izotopidan foydalanish
Zamonaviy dehqonchilikning taraqqiyoti bevosita azotning tabiatda aylanishi
va tuproqdagi azot muvozanatini saqlash bilan bog‘liqdir. Zero azot ekinlar

hosilini shakllanishida eng muhim oziq elementidir. Shu bois azotning о‘simliklar
hayotidagi roli va tuproqdagi miqdori, dinamikasi va о‘simliklar tomonidan

о‘zlashtirilishini о‘rganish muhim masala bо‘lib qolaveradi. Hozirgi kunda

«nishonlangan azot» quyidagi muammolarni hal etishda qо‘llanilmoqda:

 tuproq va о‘g‘it tarkibidagi azot о‘rtasidagi reaksiyalarni aniqlashda;

 azotning biologik fiksatsiyalanishini о‘rganishda;

 nitratlarning tuproq va о‘g‘itdan oqar hamda sizot suvlarga о‘tishini

о‘rganishda;

45