Page 49 - Safarova N., Safarov B. elektron darslik

aks holda vegetatsiya tajribasi barbod bо‘ladi. Agar kо‘p miqdorda tuproq olishga

tо‘g‘ri kelsa, arava yoki tirkamaning ustiga toza qanor yoyiladi va tegishli joyga

olib borib tо‘kiladi. Uzoq joylardan tuproq olib kelishda yuk mashinalari va

vagonlardan foydalanishga tо‘g‘ri keladi va bunda ham yuqorida aytilgan

talablarga amal qilinadi.

Tajriba uchun olinadigan tuproqlarning miqdori idishlarning soni va hajmi

asosida hisoblab topiladi. Tashish, tayyorlash va idishlarga solish jarayonida kо‘p

miqdorda tuproq isrof bо‘ladi, shuning uchun odatda talab qilinadigandan kо‘ra

25% kо‘proq tuproq olinadi. Tuproqning namligi yuqori bо‘lsa, hisoblab topilgan

miqdor yana 30-40% ga oshiriladi.

Tuproqni qо‘lga olib tashlab yuborganda changimasa, barmoqlar orasiga olib

ezganda qо‘lga yopishmasdan mayda kesakchalarga ajrab ketsa, u tajriba talabiga

tо‘la javob beradi. Rejalashtirilgan navbatdagi tadbirlar tezkorlik bilan amalga

oshirilmasa, keltirilgan tuproq qurib qoladi tarkibidagi oziq elementlarning ancha

qismi yо‘qoladi.

Tuproqni olish muddatlari ham tajriba natijalariga о‘ziga xos tarzda ta’sir

kо‘rsatadi. Masalan, yozda olingan tuproqlar tuproq azotining nitrifikatsiyalanishi,

fosfor va kaliy immobilizatsiyalanishining kuchli bо‘lishi bilan bahorda olingan

tuproqlardan farq qiladi.
Tuproqni tayyorlashning asosiy vazifasi uni tarkibi va xossalari jihatidan bir

jinsli massaga aylantirishdan iborat. Bu jarayon о‘z ichiga tuproqni belkurak
yordamida yaxshilab aralashtirish, elakdan о‘tkazish va uni о‘simlik ildizlari

hamda toshchalardan tozalash ishlarini oladi.
Tajriba ishlari amaliyotida metall elakchalardan kо‘ra, simdan tо‘qilgan,

teshikchalarining diametri 3,0 mm bо‘lgan elaklardan foydalanish ancha qulaydir.

Bu maqsadda oddiy krovat tо‘ridan ham foydalanish mumkin.

Mavzuga bog‘liq ravishda qо‘riq yoki madaniylashgan tuproqdan foydalanish

mumkin. Madaniylashgan tuproqlarning keyingi 3-5 yillik tarixi (ekin turi,

hosildorligi, tuproqni ishlash tizimi, о‘g‘it turi, me’yori) ma’lum bо‘lishi kerak.

49