Page 110 - Raimbayeva G., Mirhayarova G. O'zbekiston tuproqlari va ularning evolyutsiyasi. elektron darslik

III.BO‘LIM. AMALIY MASHG‘ULOTLAR

1. O‘ZBEKISTON XUDUDIDA TUPROQLARNING TARQALISH
QONUNIYATLARI

Tuproqlarning kengliklar bo‘yicha tarqalishini gorizo‘ntal zonallik
deyiladi. Tuproqlarning vertikal yo‘nalishlar bo‘yicha almashinuvini vertikal
zonallik deyiladi.
Tuproqlar-tuproq zonasi, tuproq zonachasi, tuproq fatsiyasi, tuproq
okrugi, tuproq rayoniga bo‘linadi.

O‘zbekiston tuproqlarini geografik xududlar bo‘yicha
agrorayonlashtirish.
O‘zbekiston Respublikasining hududi ikki xil geografik xududga -
birinchi geografik hudud – quruq iqlimli, asosan past-tekislilardan iborat cho‘l
mintaqasi. Bu hududning umumiy maydoni 71,7 % ni tashkil etadi. Ikkinchi
geografik hudud – iqlim sharoiti yumshoqroq va namli, tog‘ oldi va
tog‘liklardan iborat cho‘lga tutash dasht mintaqsi bo‘lib, umumiy maydoni

28,3% ni tashkil etadi.
O‘zbekistonda okruglar 8ta:
1.Ustyurt okrugiga-Ustyurt xududi kiradi. Bu okrug yaylov sifatida
foydalaniladi. Suv yetishmasligi sababli dexqonchilikda foydalanilmaydi.
2.Quyi Amudaryo okrugiga-qisman Qoraqalpog‘iston Respublikasi va
Xorazm viloyati kiradi. Bu xududda dehqonchilik qilinadi. Paxta, makkajo‘hori

va sholi ko‘p ekiladi. Agrotexnik va agromeliorativ tadbirlarni amalga oshirish
zarur, okrugda zaxira yerlar ko‘p.
3.Qizilqum okrugiga-Qoraqalpog‘iston Respublikasining ancha xududi,
Buxoro viloyatining qumli xududlari, qisman Navoiy viloyatlari kirib, yerlarida
sug‘oriladigan dehqonchilik qilinadi.
4.Zarafshon okrugiga-Zarafshon daryosining atrofi asosan Samarqand va
qisman Navoiy viloyatlarining hududi kirib, sug‘oriladigan va lalmi

dehqonchilikda foydalaniladi.
5.Chirchiq-Ohangaron okrugiga-Chirchiq va Ohangaron daryolarining
atrofi kiradi. Toshkent viloyati va qisman Sirdaryo viloyatlari kiradi.
6.Farg‘ona okrugiga-Andijon, Namangan va Farg‘ona viloyatlarining
hududlari kiradi.
7.Qashqadaryo okrugiga-Qashqadaryo viloyatining hududi kiradi.

Sug‘oriladigan va lalmi yerlarida dehqonchilik qilinadi.
8.Surxondryo okrugiga-Surxondaryo viloyatining hududi kiradi. Shimoliy
- g‘arbiy va shimoliy - sharqdan Xisor tog‘lari bilan o‘ralgan. Sug‘oriladigan va
lalmi yerlarida lalmi dehqonchilik qilinadi.
Tuproqlarning xususiyatlariga ko‘ra ajratilishiga tuproq tasnifi deyiladi.
Tuproqlar klassifikatsiyasini tuzishdagi taksonimik birikmalar.

110