Page 114 - Raimbayeva G., Mirhayarova G. O'zbekiston tuproqlari va ularning evolyutsiyasi. elektron darslik

tekislikda mikrorel’ef ko‘tarilgan yoki pasaygan bo‘lsa, u holda har ikkalasidan
asosiy kesma qaziladi.

Tuproq qatlamlarining tuzilishini o‘rganish va kesmasi qazish.
Tuproq kesmasini o‘rganishdagi vazifasiga ko‘ra turlari:
1. Asosiy kesma (razrez ya’ni asosiy chuqur).
2. Yarim kesma (yarim chuqurcha).
3. Kesmacha (chuqurcha).
1.Asosiy kesma tuproq tiplarini o‘rganish uchun qaziladi va bu kesmalar,
tuproq qatlamlari va tuproq qalinligi xilma-xilligini o‘z ichiga olishi kerak.
Kesmaning chuqurligi tuproq paydo qiluvchi ona jinslargacha yoki suv

chiqqunicha qaziladi. Tuproqlarning hosil bo‘lishiga ko‘ra 150-300
santimetrgacha qazilishi kerak.
2.Yarim kesmada tuproqlarning tip va tipchalarining chegarasini aniqlash
uchun qaziladi. Kesmaning chuqurligi tuproq paydo qiluvchi ona jinslargacha
yoki suv chiqqunicha qaziladi.Kesmaning chuqurligi 75-150 santimetr bo‘lishi

kerak.
3.Kesmacha (chuqurcha) 50-75 santimetrgacha (ba’zan 25-50) qazish
kerak bo‘ladi.Kesmachada tuproqlarning tarqalish chegaralari o‘rganiladi.
Dalada kesmani qazish texnikasi.
Dala haroitida kesma qazish uchun talabga kesmaga joy tanlanadi.
Tuproqning qatlamlarini aniqlik darajasida o‘rganish uchun kesmaning
uzunligi kamida 150-200sm, ba’zan 300sm, kemaning eni 70-80sm, kesmaning
chuqurligi 150-300sm.gacha qazilishi mumkin.Asosiy kesma va yarim

kesmalar tuproq paydo qiluvchi ona jinslargacha yoki kesmaning chuqur
qatlamidan suv chiqqunicha qaziladi. Kesmaning bir tomoni yani quyoshga
qaragan devor qismi tikka va silliq bo‘lishi kerak, quyoshga qarama-qarshi
tomoni esa zinapoyali qilib qaziladi. Kesmaning quyoshga qaragan devorida
tuproq qatlamlari aniq ajralib ko‘rinib turadi. Tuproqning yangi yaralmalari,

qo‘shilma-lari, o‘simlik qoldiqlari, chuvalchang va chumoli izlari hamda
tuproqning namligi aniq ko‘rinib turadi. Kesmaning quyosh tushib turgan silliq
tomonidan tuproqning genetik qatlamlari morfologik (tashqi) belgilari
aniqlanib, har bir tuproq qatlamidan oldindan tayyorlab qo‘yilgan paketlarga
tuproq namunalari olinib, har bir tuproq namunasiga tuproq namunalarini
adashtirib yubormaslik uchun, tuproq solingan paketlarga yorliq yozib
qo‘yiladi.

Dala kundalik daftari
Kundalik daftarning tartib raqami
Tekshiruvchilar (f.i.sh)…………………………………………………………………….......
Sana (yil,oy,kun)……..…………………………………………………………………….….
Geografik holat………………………………………………………………………………..
Rel’ef….…………………………………………………………………………………..……

Mavzu bo‘yicha nazorat savollari:
114