Page 120 - Raimbayeva G., Mirhayarova G. O'zbekiston tuproqlari va ularning evolyutsiyasi. elektron darslik

dеyiladi. 3.Filtrlash tugagach so‘rimning tarkibida xlorid va sulfat tuzlari bor
yoki yoqligini sifat analizi o‘tkazilib aniqlanadi.
Sifat analizi: Tuproq muxiti-pHni indikator qog‘ozida aniqlanadi.

Ishqoriylikning oz yoki ko‘pligini bilish uchun probirkaga 3-5ml suvli
so‘rimdan olib ustiga 1-2 tomchi fеnolftalеin tomiziladi.So‘rim pushti rangga
kirib,och yoki to‘q pushtiligiga qarab ishqoriylik aniqlanadi.Yoki HCL (xlorid
kislota) tomizib aniqlanadi. Ishqoriylikning kuchi HCL tomizilganda
tuproqning kuchli yoki kuchsiz vijjillashiga qarab belgilanadi.
Xlor tuzlarini aniqlashda- suvli so‘rimdan probirkaga 3-5 ml olib,ustiga
1-2 tomchi 10% li kumush nitrat (AgNO3) eritmasidan tomiziladi. Probirkada

qolgan oq cho‘kma xlor tuzlari borligini ko‘rsatadi.
Sulfat kislota tuzlarining borligini aniqlash uchun so‘rimdan probirkaga 3-
5 ml olib, so‘rimning ustiga 1-2 tomchi 10% li bariy xlorid (BaCL2) eritmasidan
tomiziladi. Probirkadagi oq cho‘kma sulfat kislota tuzining borligini ko‘rsatadi.
Probirkalardagi oq cho‘kmalarning oz yoki ko‘pligiga qarab tuzlarning

miqdorini taxminan bilish mumkin. (Xlor, sulfat va umumiy tuzlarning miqdori
quruq qoldiq laboratoriyada aniqlanadi).
Mavzu bo‘yicha nazorat savollari:
1. Tuproqning morfologik belgilari necha xil?
2.Tuproq monolitlari qanday tayyorlanadi?
3.Tuproqning rangi-tusi nimalarga bog‘liq?
4.Tuproq namunalari qanday olinadi?
5.Dalada tuproqdagi tuzlar qanday aniqlanadi?

Tuproqning hajm og‘irligini aniqlash.
Dalada tuproqning hajm og‘irligini temir silindrda aniqlanadi.
3
Tuproqning hajm og‘irligi o‘rtacha 1,2-1,5g/sm atrofida bo‘ladi.

2.5-rasm. Dalada tuproqning hajm og‘irligini temir silindrda aniqlash.

Ishlash tartibi: dalada tuproqning hajm og‘irligini aniqlash uchun
metalldan yasalgan ma’lum hajmdagi va og‘irlikdagi, tomonlari ochiq temir
slindrda aniqlanadi.Bu usulni Kachinckiy usuli deyiladi.

120