Page 124 - Raimbayeva G., Mirhayarova G. O'zbekiston tuproqlari va ularning evolyutsiyasi. elektron darslik

3xil :
Yirik qum 1-0,5
O‘rta qum 0,5-0,25
Mayda qum 0,25-0,05
3xil:
Yirik chang 0,05-0,01
O‘rta chang 0,01-0,005
Mayda chang 0,005-0,001
Loyqa 3xil: 0,001 dan kichik
Dag‘al 0,001-0,0005
Mayin 0,0005-0,0001
Kolloidlar 0,0001 dan kichik

Mavzu bo‘yicha nazorat savollari:
1.Tuproqning mexanik tarkibini aniqlash usullari?
2.Dalada tеxnika xavfsizligiga rioya qilish nima uchun kеrak?
3.Tuproqni dalada tеkshirishda kеrakli asboblar?
4.Dala-kamеral ishlar nima va qanday yakunlanadi?
5.Kеsma qazish tеxnikasi va usullari?

6.Joyni nechta kategoriyaga ajratiladi va nima uchun?
7.Kesma qazish usullarini tushuntiring?
8.Kesma qazish texnikasini bilish nima uchun kerak?
9.Tuproqning gеnеtik qatlamlarini dalada o‘rganish?
10.Tuproq qatlamlaridan namuna qanday olinadi?
11.Tuproq namunlariga yorliq nima uchun yozib qo‘yiladi?

12.Tuproqning hajm og‘irligi dalada qanday aniqlanadi?
13.Tuproq g‘ovakligi dеganda nimani tushunasiz va uning ahamiyati?
14.Tuproqning mеxanik tarkibini aniqlashning loyli va quruq usullari?
15.Tuproqdagi tuzlarni aniqlashda sifat analizi?

3. TOG‘ OLDI VA TEKISLIKLARNING TUPROQLARI

TOSHKENT VILOYATI TUPROQLARINING TAVSIFI.
Shartli-sug‘oriladigan jigarrang tuproqlar: kichik maydonlarda va
vaqtincha oqar daryo-soylarga yaqin joylarda uchraydi. Mexanik tarkibiga

ko‘ra og‘ir qumoqlidir. Tuproqning haydalma qatlamida gumus miqdori 1,9-
2,0%, chim va chimosti qatlamlarida 6-10%, qo‘riq (sug‘orilmaydigan)
tuproqlarda gumus miqdori kam, azot miqdori 0,19-0,22%, yalpi fosfor bilan
o‘rtacha ta’minlangan, yalpi kaliy bilan kam ta’minlangandir.
Lalmi jigarrang tuproqlar: o‘rta balandlikdagi tog‘larda uchraydi. Mexanik

tarkibiga ko‘ra og‘ir qumoqlidir. Gumus miqdori 1,5-3,5% ni, yalpi azot 0,12-
0,28% ni tashkil etadi. Yalpi azot miqdori 0,12-0,28% ni tashkil etadi. Bu
tuproqlar qiyalik yerlarda joylashgan bo‘lib, kuchsiz va o‘rtacha suv
eroziyasiga uchragan.

124