Page 127 - Raimbayeva G., Mirhayarova G. O'zbekiston tuproqlari va ularning evolyutsiyasi. elektron darslik

shakllangan tipik bo‘z tuproqlarning rangi-tusi qizg‘ish, qizg‘ish-qo‘ng‘ir tusli,
karbonatlar miqdori va ishqoriyligi yuqori. Azot, fosfor miqdori kam, kaliy
bilan o‘rtacha taminlangan. Singdiruvchi kompleksda magniyning miqdori

ko‘pligi bilan xarakterlanadi.
Chirchiq-Keles daryolari oralig‘ida tarqalgan neogen yotqiziqlarda
shakllangan tipik bo‘z tuproqlarning fizikaviy,agrokimyoviy xossalari va
mexanik tarkibi lyoss yotqiziqlarida shakllangan tipik bo‘z tuproqlardan farq
qiladi. Neogen yotqiziqlarida shakllangan tipik bo‘z tuproqlarning mexanik
tarkibi og‘ir qumoq va engil loydan iborat, zichlik yuqori. Chirchiq-Keles
daryolari oralig‘ida tarqalgan Neogen yotqiziqlarida shakllangan tipik bo‘z

tuproqlarning gumusli qatlamining qalinligi va gumus miqdori lyoss
yotqiziqlarida shakllangan tipik bo‘z tuproqlarga nisbatan ancha qisqa va kam
gumuslidir.Chirchiq-Keles daryolari oralig‘ida tarqalgan turli yotqiziqlarda
shakllangan tipik bo‘z tuproqlarning biologik faolligi turlicha bo‘lib, yil fasllari
bahor va kuz faslida turlicha bo‘lib, bahorda ko‘proq, kuzda esa kamroq. Bu

esa tuproqning gumus miqdoriga va biologik faolligiga bog‘liq.

Toshkent viloyati tuproq qoplami xaritasi (masshtabi 1:800000).

SIRDARYO VILOYATI TUPROQLARINING TAVSIFI.
Sirdaryo viloyati Turon tuproq-iqlim provinsiyasining bo‘z tuproqlarning-

och tusli bo‘z tuproqlari tarqalgan xududda joylashgan. Bu yerdagi lyossli
tekisliklarda azaldan och tusli bo‘z tuproqlar shakllangan. Hozirgi vaqtda och
tusli bo‘z tuproqlar juda kam qolgan. Viloyatning sug‘oriladigan asosiy yer
fondi bo‘z-o‘tloqi, o‘tloqi va kichik maydonlardagi o‘tloqi-botqoq tuproqlarga
to‘g‘ri keladi. Bu tuproqlarning ma’lum maydonlarini gipslashgan tuproqlar
tashkil etadi.
Och tusli bo‘z tuproqlarning sug‘oriladigan tuproqlarining tarkibidagi

chirindi va oziqa moddalari bilan kam ta’minlangan. Haydalma qatlamdagi
gumus miqdori 0,6-0,8%, ayrim joylarda 1,0% ni tashkil etadi. Quyi
qatlamlarda esa 0,2-0,4% gacha kamayadi. Gumus miqdoriga bog‘liq ravishda
umumiy azot ham juda kam. Mexanik tarkibiga ko‘ra bu tuproqlar o‘rta va

127