Page 132 - Raimbayeva G., Mirhayarova G. O'zbekiston tuproqlari va ularning evolyutsiyasi. elektron darslik

tebranib turadi.
Tuproq profilining ustki 0-100 sm li qatlamidagi tuzlarning o‘rtacha
miqdoriy ko‘rsatkichlariga ko‘ra, ulardagi tuz zahiralari katta oraliqda tebranib,

60,8-192,7 t/ga, shundan xlor zahiralari 2,0-8,7, sulfatlar 42,2-125 t/ga ni
tashkil etadi. Tuz zahiralarining eng yuqori miqdori 0-100 sm. da yangidan
sug‘oriladigan o‘tloqi allyuvial tuproqlarda 192,7 t/ga va yangidan
sug‘oriladigan o‘tloqi saz tuproqlarda 169,8 t/ga, eng kam miqdori 60,8 t/ga,
yangidan sug‘oriladigan o‘tloqi allyuvial tuproqlarida kuzatildi, qolgan
kesmalarning tuproqlari oraliq o‘rinlarni 84,2-115 t/ga ni egallaydi. O‘rganilgan
hudud tuproqlaridagi suvda oson eruvchi tuzlar miqdori (%) va zahiralarining

(t/ga) tavsifli xususiyatidan biri shundaki, tuproqda to‘plangan xlor va sulfatlar
miqdorining asosiy qismi tuproqlarni haydov osti qatlamida to‘planganligi
aniqlandi.
Hududdagi tuproqlar o‘tloqi, botqoq-o‘tloqi tuproqlarga, sho‘rxoklar va
tipik sho‘rxoklarga ajratilgan. O‘tloqi tuproqlar 42,1 foiz, botqoq-o‘tloqi 6,3

foiz, sho‘rxoklar 19,3 foiz, tipik sho‘rxoklar, o‘tloqi va botqoq-o‘tloqi tuproq
majmualari 22,9 foizni, boshqa yerlar 9,4 foizni tashkil etgan. O‘tloqi tuproqlar
maydoni 60,0 foiz, botqoq-o‘tloqi tuproqlar 5,0 foiz, sho‘rxoklar 7,0 foiz va
tipik sho‘rxoklar, o‘tloqi va botqoq-o‘tloqi tuproqlar majmuasi 25,0 foiz va
boshqa erlar 3,0 foizni, o‘tloqi allyuvial tuproqlar 29,6 foiz, o‘tloqi saz
tuproqlar 15,1 foiz, o‘tloqi tuproqlar 28,5 foiz va botqoq-o‘tloqi tuproqlar 0,3
foiz va boshqa yerlar 26,5 foizni tashkil etdi.
Tuproq hosil qiluvchi ona jinslarni asosini prolyuvial, allyuvial, ko‘l-

allyuvial, allyuvial-prolyuvial yotqiziqlar tashkil qilganligi sababli, tumandagi
og‘ir qumoqli mexanik tarkibli tuproqlar 17,7 foiz, o‘rta qumoqli 22,1 foiz,
engil qumoqli 50,8 foiz, boshqa yerlar 9,4 foizni tashkil etgan bo‘lsa, og‘ir
qumoqli tuproqlar 17,0 foiz, o‘rta qumoqli 21,0 foiz, engil qumoqlilar 11,0 foiz,
qumloqli va qumlar 48,0 foiz, boshqa yerlar 3,0 foizni, og‘ir qumoqli tuproqlar

8,9 foiz, o‘rta qumoqli 17,3 foiz, engil qumoqlilar 18,5 foiz, qumloqlar 17,4
foiz, qumlar 11,4 foiz boshqa yerlar 26,5 foizni tashkil etdi.
Sho‘rlanish darajasi bo‘yicha: sho‘rlanmagan tuproqlar 6,7 foiz, kam darajada
sho‘rlangan tuproqlar 16,0 foiz, o‘rtacha sho‘rlangan 15,3 foiz, kuchli va juda
kuchli sho‘rlangan tuproqlar 10,4 foiz, sho‘rxoklar 42,2 foiz, boshqa yerlar 9,4
foizni, keyingi davrlarda sho‘rlanmagan tuproqlar 4,0 foiz, kam darajada
sho‘rlangan tuproqlar 25,0 foiz o‘rtacha sho‘rlangan 35,0 foiz kuchli va juda

kuchli sho‘rlangan tuproqlar 24,0 foiz, sho‘rxoklar 9,0 foiz, boshqa yerlar 3,0
foizni, hozirga kelib, tuman tuproqlarining meliorativ holatida sho‘rlanmagan
yoki yuvilgan tuproqlar uchramaydi, kam darajada sho‘rlangan tuproqlar 34,7
foiz, o‘rtacha sho‘rlangan 31,7 foiz, kuchli va juda kuchli sho‘rlangan tuproqlar
6,0 foiz, sho‘rxoklar 1,1 foiz, boshqa yerlar 26,5 foiz tashkil etganligi
aniqlangan.

Markaziy Farg‘ona cho‘l zonasining shimoliy qismida joylashgan va
132