Page 14 - Raimbayeva G., Mirhayarova G. O'zbekiston tuproqlari va ularning evolyutsiyasi. elektron darslik

Nurash jarayoni, tuproq paydo qiluvchi tog’ jinslari

1-4 rasmlar. Tuproq paydo bo‘ish jarayonlari.

Ona jinslarning kelib chiqishiga ko‘ra guruhlari-yotqiziqlar: Elyuvial,
delyuvial, prolyuvial, allyuvial, eol, lyoss, neogen yotqiziqlaridan tashkil
topgan.
1.Minerallanish-murakkab organik birlkmalarning oddiy moddalar
parchalanishi va sintezlanishi ro‘y beradi;
2. Gumusning hosil bo‘lishi (gumifikatsiya) jarayonlari ro‘y beradi;

3.O‘simliklarning va tuproq organizlarining tuproqda qoladigan organik
moddalari va qoldiqlari biokimyoviy o‘zgarishlarga uchrab, tuproqda gumus
moddalari hosil bo‘ladi. 1.Gumusga aylanayotgan organik moddalar. 2.
Gumus moddalar organik chirindining o‘ziga xos spesifik qismi bo‘lib, gumus
tarkibinnng 85-90% ini tashkil etadi. Gumus miqdoriga ko‘ra barcha tuproqlar
shartli ravishda quyidagi guruhlarga bo‘linadi: Gumussiz <1% kam; Juda kam
gumusli 1-2%; Kam gumusli 2-4%; O‘rtacha gumusli 4-6%; Eng yuqori

gumusli 6-10%; Gumusli 15-30%; Torfli >30% ortiq.

Mavzu bo‘yicha nazorat savollari:
1.Nurash va uning turlari?
2.Tuproq paydo bolish jarayoni va bosqichlari?
3. Tuproq qatlmining bioqatlamdagi ahamiyati?

4. Tuproqda gumusning hosil bo‘lisi?
5.Tuproqqning gumusli holati?

14