Page 23 - Raimbayeva G., Mirhayarova G. O'zbekiston tuproqlari va ularning evolyutsiyasi. elektron darslik

collembola, kanalar, termitlar, yomgir chuvalchanglari kiradi. Yomgir
chuvalchanglarini o‘rganishda olib borilgan keng miqyosdagi tadqiqotlardan
ma’lumki, yomg‘ir chuvalchanglari ekosistemani jonlantirishda turli xil

harakatlanib, tropik tuproqlarni ham organik moddalarga boyitadi.Yomgir
chuvalchanglari tuproqda organik moddalar hosil bo‘lishida (TOM), cherish
jarayonida faol qatnashadi.

3.1-2 rasmlarda tuproqdagi organizmlar.

Tuproqda organik moddalar (TOM) ning tarqalishida, fizikaviy va
kimyoviy izohlanishida tuproqqa o‘zgarish beradi.Tuproqdagi turli xil
o‘zgarishlarning yuz berishida yomgir chuvalchanglarining tuproqda

biotalarning hosil bo‘lishida samarali hissa qo‘shib,ularning manbalarini
ko‘paytiradi.
Tuproqda organik moddalarning o‘zgarishlarga olib kelishda mikrobli
tuproqning o‘zgarishiga ta’sir ko‘rsatib undagi oziq moddalarni oldingi
yashayotgan xududidan boshqa xududlarga ham ko‘chirib yurishi natijasida
organik qoldiqlar atrofga sochilib,u yerda ham organik moddalar to‘planishiga

sababchi bo‘lishi bilan birga, tuproq organizmlari, organik qoldiqlar bilan
oziqlanib, moddalarni o‘zidan o‘tkazishi natijasida tuproqning xossa-
xususiyatlariga ham ta’sir etib, tuproqning strukturasining yaxshilanihiga olib
keladi.
Mavzu bo‘yicha nazorat savollari:
1. Tuproq paydo bo‘lishi, unumdorligi, turlari va biotasining ahamiyati?
2.Tuproq kolloidlari, singdirish qobiliyati va turlari?

3.Tuproq buferligining ahamiyati?
4.Tuproqda organik moddalarning o‘zgarishga sabablar?
5.TOM nima?

6. ZOI nima?
7.Tuproqdagi organizmlarni nima uchun «Ekologik muhandislar» deyiladi?

23