Page 54 - Raimbayeva G., Mirhayarova G. O'zbekiston tuproqlari va ularning evolyutsiyasi. elektron darslik

elyuvial, morfologiyasi yuqoridagi karbonatli tuproqlardan farq qiladi.Bu
tuproqlar o‘ziga xos quyidagi morfologik xususiyatlarga ega:
-yaxshi ifodalangan chimli va qoramtir-jigarrangli chirindili qatlamning

mavjudligi, to‘zilishi, donador, kesakchali, suvga chidamli agregatlar ma’lum
miqdorda uchraydi, serchirindi. Chirindi miqdoriga qarab kam, o‘rta va ko‘p
chirindili guruxlarga bo‘linadi. Chirindili qatlam qalinligi 50 sm gacha, tuproq
osti jonivorlar, ayniqsa, yomg‘ir chuvalchangi tomonidan yaxshi ishlangan;
-oraliq B qatlam och jigarrangdan to to‘q jigarrang o‘rtasida bo‘lib, bu
qatlam ikki qismga- yuqori kam karbonatli, to‘qroq rangli, chirindili, ko‘proq
kesakchali suvga chidamli agregatlari mavjud, g‘ovakroq qatlam, pastki qatlam

karbonatli, natijada oqish rangli nisbatan kam chirindili, agregatlari
uvalanuvchi, biroz zichlashgai, ikkala guruh tarkibida ham tuproq jonzotlari
tomonidan yaxshi ishlangan qatlamlarning mavjudligi, profil o‘rta qismining
loylashganligi va mexanik tarkib jihatdan ona jinsga nisbatan biroz
og‘irlashganligi, tuproq skeletliligining kam ifodalanganligi bilan tavsiflanadi.

83-kesma. Chotqol davlat qo‘riqxonasining janubiy qiyaligida
joylashgan, 5-8° qiyalikda, archa va o‘t o‘simliklardan zizofora, bessmertnik
o‘sadi, dellyuvial, prollyuvial yotqiziqlardan iborat. O‘simliklar qoplami ko‘p
bo‘lganligi uchun yaxshi chimlangan, eroziyaga kam chalingan.
Achim 0-10sm. Chimli qatlam to‘q jigarrang, namlangan, strukturasi
donador mayda toshchalar uchraydi, o‘rta qumoq, o‘simlik ildizlari juda ko‘p,
10% li HCL da qaynaydi keyingi qatlamga o‘tish rangi-tusi va zichligi bilan
farqlanadi.

10-29sm. Chim osti qatlam, yaxshi namlangan, o‘rta qumoq, strukturali,
kam zichlangan, o‘simlik ildizlari ko‘p, turli o‘lchamdagi mayda toshchalar
uchraydi, 10% li HCL da kuchli qaynaydi. Keyingi qatlamga o‘tish rangi-tusi
bilan.
29-44sm.Och jigarrang, yaxshi namlangan, o‘rta qumoq, mayda

bo‘lakchali, strukturasi yaxshi ifodalanmagan, mayda o‘simlik ildizlari ko‘p
uchraydi. 10% li HCL da kuchli qaynaydi. Keyingi qatlamga o‘tish mexanik
tarkibi bilan.
44-65sm.Rangi-tusli och jigarrang, namligi o‘rtacha, og‘ir qumoq,
strukturasiz, o‘rtacha zichlangan, tuproq jonivorlarining izlari bor. 10% li HCL
da kuchli qaynaydi. Keyingi qatlamga o‘tish rangi-tusi bilan farqlanadi.
65-98sm.Och jigarrang, namlangan, og‘ir qumoq, strukturali, yaxshi

rivojlanmagan mayda o‘simlik ildizlari ko‘p, sochiluvchan, 10% li HCL da
kuchli qaynaydi. Keyingi qatlamga rangining o‘zgarishi va zichligi bilan
farqlanib o‘tadi.
98-150sm. Kulrang, oqish rang tus berib turadi, yaxshi namlangan, og‘ir
qumoq, yuqori qatlamga nisbatan zich, archa ildizlari uchraydi. Mayda yirik
yig‘ilmalari uchraydi, 10% li HCL da kuchli qaynaydi.

54