Page 65 - Raimbayeva G., Mirhayarova G. O'zbekiston tuproqlari va ularning evolyutsiyasi. elektron darslik

oqimlarida tarkalgan. Kulrang va qo‘ng‘ir rangli loyli slanetslar va oxaktoshlar
parchalangandan so‘ng suv shimilishi uchun qiynn bo‘lgan jigarrang qatlamlar
hosil qiladi. Toshko‘mir, ohaktosh yotqiziqlari Qizilmozor va Qashqasuv

soylarining yuqori qismida uchraydi. Slanes va qumtoshlar silliq rel’ef
shakllarini hosil qiladi.
Neogen konglomeratlari oson emiriladigan bo‘lgani uchun bu joylarda
rel’efning turli ustunlar va piramidalarga o‘xshash shakllari vujudga
kelganligini ko‘rishimiz mumkin. Zomin «Xalq bog‘i»ning geomorfologiyasi
va rel’efi juda xilma-xildir. Zomin «Xalq bog‘i» ning to‘liq maydoni tog‘li
rel’efga ega bo‘lib, uni quyidagi geomorfolik tumanlarga bo‘lish mumkin.

1.Baland tog‘lar.
2.O‘rta tog‘lar.
3.Past tog‘lar.
4.Tog‘ oldi past tekisliklari.
5.Tog‘ etaklaridagi to‘lqinsimon tekisliklar.

Iqlimi. Zomin tog‘I o‘ziga xos juda xilma-xillikka ega iqlim sharoitlari
bilan ajralib turadi.Turkiston tog‘ tizmasining janubiy va janubiy-sharqiy
qismidagi baland tog‘lardan tashkil topgan tabiiy to‘siqlar shimoliy qismidagi
keng va ochiq tekislik bog‘ning iqlim sharoitiga muhim ta’sir ko‘rsatadi.
Rel’efning xilma-xilligi yog‘ingarchiliklarni notekis taqsimlanishiga olib
keladi. Gidrotermik sharoitiga, adabiyotlardagi tafsilotlarga ko‘ra, Zomin
tog‘ining iqlimi Turon provinsiyasi iqlimiga to‘g‘ri keladi. Quruq iqlimli
mintaqalar (ariddar) dengiz sathidan 1500m gacha. Bir yilda o‘rtacha 250-

300mm atmosfera yog‘inlari yog‘adi. Subgumitli mintaqalarda (past va o‘rta
tog‘larda) o‘rta tog‘larda 1000-1500mm gacha yog‘ingarchilik bo‘ladi.Bu yerda
daraxt va bu‘ta o‘simliklarining o‘sishi uchun anchagina yaxshi iqlimiy sharoit
mavjud. Gumid mintaqaga (yuqori mintaqa) dengiz satxidan 2000metr
balandliqdagi yozi ancha salqin, baland tog‘ tizmalari kiradi. Yilda o‘rta

hisobda yog‘ingarchilik 400mm.dan oshmaydi. Havoning namligi bu mintaqada
yog‘ingarchilik kam bo‘lishiga qaramay ancha baland. Zomin «Xalq bog‘i»
ning joylashuvi bo‘yicha asosiy xarakterga ega ekanligi uning keskin
kontinental, namligi past bulutli kunlar uncha ko‘p emas, yog‘ingarchilik
miqdori o‘simliklarning o‘sishiga yetarli darajada.
O‘simliklari. Zomin tog‘ining o‘simliklar qoplami bir necha xil turdan
iborat. Lekin ular dengiz satxidan ko‘tarilgan sari ekspozitsiya, tog‘

qoyalarining qiyaligi va tuproq sharoitlariga qarab o‘zgarib boradi. Turkiston
tog‘ tizmasining shimoliy qismi cho‘lga yaqin bo‘lganligi uchun o‘simliklari
kam. Qo‘riqxona hududi uchta o‘simlik mintaqasiga ajratilgan:
1.Tog‘ sahrosi (dasht mintaqasi).
2.Archazor mintaqasi.
3.Baland tog‘li kserofitlar mintaqasi.

65