Page 71 - Raimbayeva G., Mirhayarova G. O'zbekiston tuproqlari va ularning evolyutsiyasi. elektron darslik

kuchli chirindili qatlamga ega bo‘lib, illyuvial karbonatli qatlam 100-200sm.
chuqurlikda namoyon bo‘ladi. Loylanish darajasi jigarrang karbonatli
tuproqlarga nisbatan kuchli rivojlangan. Bu tuproqlarning aso-siy morfologik

belgilari quyidagilardan iborat:
1.Gumusli qatlam yaxshi ifodalangan bo‘lib, rangining to‘qligidan yaqqol
ko‘rinib turadi. A-qatlamda chirindining miqdori sezilarli o‘zgarib turadi.
Shunga qarab, kam chirindili, o‘rtacha chirindili va ko‘p chirindili turlarga
bo‘linadi.
O‘tuvchi B-qatlamda B2 qatlamga nisbatan jigarrang va to‘q jigarrang,
to‘q qo‘ng‘ir rang ko‘proq aks etgan. Profil bo‘yicha yuqoridan pastga qarab

chirindining kamayishi bilan va karbonatlarning paydo bo‘lishi bilan
tuproqning rangi o‘zgarib, ochlashib, och jigar rangga o‘tadi.
2.Chirindili qatlam yomg‘ir chuvalchangi va yer qazuvchi hayvonlar
tomonidan kuchli ishlangan.
3.Profilning o‘rta qismida zichlashgan loyli qatlam uchraydi.

4.Profilning pastki qismida karbonatlar miqdori ortib boradi. Yuqori
qatlamlarda esa ularning miqdori tuproq massasining 1 foizidan oshmaydi,
jinslarda bu ko‘rsatkich 15-16 foizgacha bo‘ladi.
54-kesma.Zomin «Xalq bog‘i», Sufa tog‘ tekisligining janubiy kichik-
0
kichik qiyaligi (5-8 ), g‘adir-budur, qo‘riq, tipchak, pirey kabi o‘simliklar va
archa o‘sadi, dellyuvial va prollyuvial yotqiziklardan iborat.
0-5sm. Chimli qatlam, to‘q jigarrang, yangi namlangan, o‘rta qumoq,
mayda toshchalar ko‘p, zichlangan, ildizlar juda ko‘p, organizm izlari ko‘p,

keyingi qatlamga rangi va zichligi bilan o‘tadi.
5-20sm. Chim osti qatlam, rangi yuqoridagi qatlamlarga nisbatan ochroq,
boshqa qatlamlarga qaraganda yaxshi namlangan, o‘rta qumoq, kam zichlangan
o‘simlik ildizlari ko‘p uchraydi, har xil kattalikdagi va shakldagi toshchalar
bor, yer osti hayvonlari tomonidan yaxshi ishlangan, strukturalari

munchoqsimon, keyingi qatlamga rangi bilan o‘tadi.
20-80sm. Och jigarrang, yangi namlangan, o‘rta qumoq, mayda
bo‘lakchali, strukturalar yaxshi bog‘lanmagan, o‘simliklarning mayda
ildizchalari ko‘p, sochiluvchan, qatlamning pastki qismi HC1 kislotasi ta’sirida
qaynaydi, keyingi qatlamga rangi-tusi bilan o‘tadi.
80-110sm. Kulrang, oqish tus berib turadi, yaxshi namlangan, yuqoridagi
qatlamga nisbatan zich, oqish rang berib turuvchi karbonatlarning u yoki bu turi

bor, yana bu qatlamda Si02 to‘plamlari bor, archaning ildizlari uchraydi,
hayvonot dunyosi tomonidan sezilarli ishlangan, HC1 kislota ta’sirida
qaynaydi.
0
21-kesma.Sufa tog‘ tekisligining sharqiy (25-30 ) qiyaligida joylashgan,
archa va boshqa boshoqli o‘simliklar hamda tipchaklar o‘sadi, yuvilgan,
shag‘alli, dellyuvial va prollyuvial yotqiziqlarda paydo bo‘lgan.

71