Page 10 - Saidova M. Diana Janibek qizi. Tuproq melioratsiyasi...elektron qo‘llanma 2024 (2)

oson qiyoslanuvchi ko‘rsatkichlardan bo‘lib, bunda, tuzlarning shu qatlamlardagi
o‘rtacha arifmetik miqdorlari va ularning zahiralarini belgilab beradi.

Tuz zahiralari tabiiy va inson-xo‘jalik sharoitlariga, o‘tkazilayotgan
agrotexnik va agromeliorativ tadbirlar, jumladan kuzgi-qishki va erta bahordagi
sho‘r yuvishning sifatiga va tuproqlar xossalariga bog‘liq holda o‘zgarib turadi.
1
Tuproqdagi tuzlarning umumiy zahirasini - suvli so‘rim analizidagi quruq
qoldiq, hajm og‘irlik va o‘sha qatlam qalinligiga ko‘paytirish orqali hisoblab
chiqiladi.

A= h · V · B

Misol uchun 5-jadvaldagi suvli so‘rim ma’lumotlari bo‘yicha 0-28 sm qatlam
uchun tuproqning hajm og‘irligini- 1,32; 28-54 sm qatlam uchun- 1,44; 54-87 sm
qatlam uchun- 1,53; 87-130 sm qatlam uchun 1,39 g/sm deb hisoblasak
3
quyidagicha bo‘ladi:

1. (0-28sm) 28 · 1,32 · 3,116 = 115,17 t/ga

2. (28-54sm) 26 · 1,44 · 2,425 = 90,79 t/ga
3. (54-87sm) 33 · 1,53 · 0,750 = 37,87 t/ga
4. (87-130sm) 43 · 1,39 · 0,210= 12,55 t/ga

5 - j a d v a l
Suvli so‘rim analizi
+
Na
Chuqurlik, Quruq
++
++
-
Kesma № HCO 3 Cl - SO 4 Ca Mg mg.ek
--
sm qoldiq %
v
0-28 3,116 0,018 1,036 0,960 0,215 0,105 30,13 0,693
0,30 29,23 19,98 10,73 8,64
28-54 2,425 0,015 0,865 0,675 0,211 0,100 19,94 0,459
0,25 24,40 14,05 10,53 8,23
6
54-87 0,750 0,015 0,157 0,290 0,065 0,015 6,23 0,143
0,25 4,43 6,03 3,24 1,23
87-130 0,210 0,027 0,070 0,035 0,015 0,003 2,15 0,049

0,44 1,97 0,73 0,75 0,25

Xuddi shu ko‘rinishda umumiy tuzlar zahirasidan tashqari suvli so‘rimdagi
barcha ionlar zahirasi ham hisoblab chiqiladi. Har bir alohida genetik qatlam uchun
hisoblab chiqilgan tuzlar (quruq qoldiq va ionlar) zahiralari umumlashtirilgan
holda 0-1, 1-2 m yoki belgilagan boshqa qatlamlar uchun hisoblab chiqiladi.

1 Тупроқдаги гумус, азот, фосфор ва калийларнинг заҳиралари ҳам шу формула ёрдамида топилади.