Page 18 - Saidova M. Diana Janibek qizi. Tuproq melioratsiyasi...elektron qo‘llanma 2024 (2)
P. 18
Ushbu usul yordamida 7-jadvalda berilgan suvli so‘rimning 0-32 sm
qatlamidagi ma’lumotlaridan foydalanib tuzlarning sifat tarkiblari quyidagicha
aniqlanadi:
7 - j a d v a l
+
Na
Kesma Chuqurlik, sm Quruq HCO 3 Cl - SO 4 Ca Mg mg.ek
++
-
--
++
№ qoldiq %
v
0-32 1,800 0,018 0,192 0,905 0,135 0,049 13,78 0,317
0,30 5,42 18,83 6,74 4,03
32-57 1,190 0,024 0,140 0,565 0,105 0,040 7,57 0,174
0,39 3,95 11,76 5,24 3,29
31 57-94 2,570 0,021 0,567 0,905 0,105 0,061 24,91 0,573
0,34 16,00 18,83 5,24 5,02
94-138 1,890 0,030 0,109 1,075 0,200 0,058 11,19 0,257
0,49 3,07 22,37 9,98 4,77
138-190 1,360 0,021 0,077 0,790 0,180 0,027 7,75 0,178
0,34 2,17 16,44 8,98 2,22
1. Kalsiyning bikarbonat holatida bog‘langan miqdori hisoblanadi. Bunda
umumiy ishqoriylik (HCO 3)ning 0,30 mg.ekv. miqdori bilan bog‘lanishi uchun
yana shuncha miqdordagi, ya’ni 0,30 mg.ekv kalsiy (Ca) keark bo‘ladi. 0,30
mg.ekv miqdor hosil bo‘layotgan Ca(HCO 3) 2 tuzining ekvivalent og‘irligi
(81,05)ga ko‘paytiriladi va 1000 bo‘linadi, ya’ni 0,30 · 81,05 : 1000 = 0,024 foiz
miqdorda Ca(HCO 3) 2 tuzi tashkil qilar ekan.
Bu yerda umumiy ishqoriylikning kalsiy bilan bog‘lanishdagi ortib qolgan
miqdori, huddi shu yo‘l bilan Mg(HCO 3) 2 tuzi, agarda shunda ham umumiy
ishqoriylik ortib qolsa NaHCO 3 tuzi hisoblab chiqiladi.
Suvli so‘rimdagi ionlarni bir biriga bog‘lab tuzlarni hisoblashda dastlab
zaharsiz tuzlar, keyinchalik zaharli tuzlar va ularning zaharlilik darajasining ortib
borishi ketma-ketligida olib boriladi.
Bunda, HCO 3 bilan bog‘langan kalsiyning milliekvivalent miqdori o‘sha
o‘lchov birliklari ko‘rinishidagi umumiy miqdoridan ayrib tashlanadi.
6,74-0,30 = 6,44 mg.ekv. (Ca)
2. Kalsiyning sulfat kislotasi bilan bog‘langan miqdori hisoblanadi. Biz
ko‘rsatgan misolda sulfat kislotasi kalsiydan ko‘p, ya’ni 18,83 mg.ekv SO 4, 6,44
mg.ekv Ca.
Demak, CaSO 4 (gips) tuzi hosil bo‘lishi uchun SO 4 ionidan 6,44 mg.ekv.
miqdor talab etiladi, ya’ni sulfat kislotasi bilan faqat kalsiyning qolgan (6,44)
mg.ekv. ga teng bir qismi bog‘lanadi.
